П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


 .7 . Б Ө Л Ш Е К Т ІК С А Н Д А Р С Ө З Ж А С А М Ы



Pdf көрінісі
бет486/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   482   483   484   485   486   487   488   489   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

5 .7 . Б Ө Л Ш Е К Т ІК С А Н Д А Р С Ө З Ж А С А М Ы
Бөлш ектік санды қ ұғым тілде бар, ол мате- 
матика ғы лы м ы н ы ң дамуына да қатысты. Бірақ 
соған қарамастан, тілде бөлшектік санның арнау- 
лы қосымш асы жоқ. Ол ұғым есептік сандардың 
белгілі синтаксистік қатысқа түсуіне байланысты 
беріледі. М ысалы: 
оннан үш, төрттің бірі, үштің
екісі, бестен бір
т.б.
Бөлш ектік сандар құрамына қарай күрделі 
болып келеді, өйткені оның құрамына бөлім және 
алым сан кіреді. М іне, осы екі сан тілде үш түрлі 
формада тұрып, бірімен-бірі тіркеседі:
1. Бөлш ектік сан есімдердің құрам ы ндағы
бірінші сы ңар ілік с е п т ік т е , е к ін ш і с ы ң а р т ә - 
уелдік ж алғауды ң 3 жағында тұрып, бірімен-бірі 
тіркеседі: 
бестің екісі, онның бірі, жүздің оны,
т.б.
2. Б өлш ектік сан есімдердің құрам ы ндағы
бірінші сыңар ш ығыс септікге, бөлшекгік сан ұғы- 
мын білдіреді: 
төрттен бір, жиырмадан төрт,
жүзден екі, мыңнан алпыс
т.б. Мұнда көбіне 
бөлігі
деген сөз тіркесе қолданылады: 
Кітаптың екіден
бір бөлігін оқыдым.
3. Бөлш ектік санны ң құрам ы ндағы бірінш і 
сыңар ш ы ғы с септік ж алғауында, екінш і сыңар 
тәуелдік ж алғауы нда тұрып тіркесіп, бөлш ектік 
сан ұғымын білдіреді: 
екіден бірі, оннан үші, жүзден
бірі
т.б.
4. Б өлш ектік сандар 
жарым, жарты, ширек
сөздерінің есептік сандармен тіркесуі арқылы жа- 
салады: 
мың жарым, жарты мың, үш ширек
т.б.
6. Е Т ІС Т ІК Т Е Р СӨ ЗЖ А САМ Ы
6 .1 . Т У Ы Н Д Ы Т Ү Б ІР Е Т ІС Т ІК Т Е Р
Кел, кет, ал, бер, жүгір, жүр, отырт.т.
жүздеген 
тума түбірлер өзге сөз таптары нан іс-әрекет
қимылды беру мағы налары м ен ғана емес, осы 
қалыптағы грамматикалық мағыналары және одан 
әрі етістікке тән м орф ология-синтаксистік бар- 
лы қ жүйелі қасиеттерімен өзгешеленеді. Қай сөз 
табынан болса да, етістік жасайтын кез келген 
ж ұрнақ та бір өзі сол м орф ология-синтаксистік 
етістік сипаты н түгелімен бойына сыйдырады. 
Ж ұрнақты ң м ағы налы қ қасиет үстейтін сөзжа-




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   482   483   484   485   486   487   488   489   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет