П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


Ң дауыссыз дыбысының үндесім түрлері



Pdf көрінісі
бет75/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Ң дауыссыз дыбысының үндесім түрлері
Жуан езулік түрі: ТАҢ, ТЫ Ң т.б. 
( 18-1-сурет)
Ж асал ы м ы : 
тіл түбі м ен тіл ш ік өзара
жымдаса тоғысады (4-2), жасалу орны на қарай
тілшік; тіл ауыз қуысында кейін шегініп жатады


52
ФОНЕТИКА
(8), тіл д ің ж аты сы н а қарай кей ін д і; дауы с 
желбезегі мол тербеледі (5-2), желбезек қатысына 
қарай тербелімді; ерін жазылып (езу тартып) 
барып жасалады (1-3), ерін қатысына қарай езулік 
дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
тіл тү б і м ен т іл ш ік б о с 
т о ғ ы с а д ы , т о ғ ы с ы м к ү ш ін е қ а р а й б о с
тоғы сы ң қы ; ауыз қуысы үлкейіп, көмей қуысы 
кішірейеді, үстеме жасалым орнына қарай көмей 
қуысты дыбыс болып табылады.
Естілімі: 
тіл мен тілшіктің тоғы сы м ы бос 
леппен аяқталады , тоғы сы м бітіміне қарай бос 
лепті; дауыссыз ыңыл дыбысталады, үн қатысына 
қарай үнді; әуез қаты сы на қарай жуан және езу 
әуезді дыбыс болып табылады.
Ң жуан езулік түрінің айырым белгілері
Ж асалым белгілері: 
тілш ік то ғы с ы ң қ ы , 
кейінді, тербелімді (үнді), езулікдауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: 
бос тоғы сы ңқы , көмей 
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
бос лепті, үнді, жуан, езу 
әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: 
тілш ік, то ғы сы ң қы , 
үнді, кейінді (жуан), езулік дауыссыз дыбыс.
Ж іңіш ке езуліктүрі: ТЕҢ , С ІҢ ІР т.б
.(18-2-
сурет)
Жасалымы: 
тіл ортасы мен таңдай жымдаса 
тоғысады (3-1), жасалу орнына қарай тіл ортасы; 
тіл ауыз қуысында ілгері итініп жатады (6), тілдің 
жаты сы на қарай ілгерінді; дауыс желбезегі мол 
тер б ел ед і (5 -2 ), ж ел б езек қ а т ы с ы н а қ ар ай
тербелімді; ерін ж азылы п (езу тарты п) барып 
(1-3) жасалады, ерін қатысына қарай езулік дыбыс 
болып табылады.
Айтылымы: 
тіл ортасы мен таң д ай бос 
т о ғ ы с а д ы , т о ғ ы с ы м к ү ш ін е қ а р а й б о с
тоғысыңқы; ауыз қуысы кішірейіп, көмей қуысы 
үлкейеді, үстеме жасалым орны на қарай ауыз 
қуысты дыбыс болып табылады.
Е ст іл ім і: 
тіл о р т а с ы м ен т а ң д а й д ы ң
то ғы сы м ы бос леппен аяқталады , то ғы сы м
б іт ім ін е қ а р а й бос л еп ті; д а у ы с сы з ы ңы л 
дыбысталады, үн қаты сы на қарай үнді; әуез 
қатысына қарай жіңішке және езу әуезді дыбыс 
болып табылады.
Ң 1 жіңішке езулік түрінің айырым белгілері


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет