Қазақстан республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi

Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы

252

12  Адинда  ван  Гален,  Рената  Гилесен.  Домашняя  интернационализация:  голландский  подход?  //  Международное 

высшее  образование  –русскоязычная  версия  информационного  бюллетеня  International  Higher  Education  (Бостонский 

колледж, США), НИУ ВШЭ. 2015. - №78. - С.18.

13  Р.  Мэтросс-Хелмс,  Л.  Рамбли  Национальные  стратегии  интернационализации:  эффективны  ли  они?// 

Международное высшее образование – русскоязычная версия информационного бюллетеня International Higher Education 

(Бостонский колледж, США), НИУ ВШЭ. 2016. - №85. С.16.

14 Манаил Анис Ахмед/  Интернационализация науки в Саудовской Аравии: сомнительные результаты «академического 

капитализма»// Международное высшее образование – русскоязычная версия информационного бюллетеня International 

Higher Education (Бостонский колледж, США), НИУ ВШЭ. 2015.- №78. - C.22.

15 Адриана Перес-Энсинас. Как программа «Эразмус» стала неотъемлемой частью высшего образования в Испании 

несмотря  на  экономический  кризис//  Международное  высшее  образование  –  русскоязычная  версия  информационного 

бюллетеня International Higher Education (Бостонский колледж, США), НИУ ВШЭ. 2015. - №78. - С.29.

16 Эва Эгрон-Полакс. Интернационализация высшего образования: тенденция на сближение или на расхождение?// 

Международное высшее образование – русскоязычная версия информационного бюллетеня International Higher Education 

(Бостонский колледж, США), НИУ ВШЭ. 2014. - №76. - С.14.

References 

1 Dzhanin Gregersen-Hermans. Organizatsionnie vozmozhnocty universitetov kak slaboye zveno v razvitii mezhkulturnikh 

kompetentsii. // Mezhdunarodnoe vissheye obrazovanie – russkoyazichnaya versiya informatsionnogo byulletenya  International 

Higher Education (Bostonskii kolledzh, SCHA), NIU BShE. 2015. №78, s. 14.

2 Dzhein Nait. Pyat istin ob internatsionalizatsii.// Mezhdunarodnoe obrazovanie. http://ihe.nkaoko.kz/archive/291/2505/

3 Rodzher Yap Chao-ml. Internatsionalizatsiya  visshego obrazovaniya v paradigme «idealizm — utilitarizm»// Mezhdunarodnoe 

vissheye  obrazovanie  –  russkoyazichnaya  versiya  informatsionnogo  byulletenya    International  Higher  Education  (Bostonskii 

kolledzh, SCHA), NIU BShE. 2015. №78, s. 9

4  IQR  –  Internationalisation  Quality  Review  Electronnii  dostup:  http://www.oecd.org/document/4/0,3343,

en_2649_35961291_33919666_1_1_1_1,00.html. (Date of appeal: 27.05.2016) 

5  The  Internationalization  Review  Process.  Electronnii  dostup:  http://www.acenet.edu/news-room/Pages/The-

Internationalization-Review-Process.aspx. (Date of appeal: 27.05.2016) 

6 Issledovanie Nuffic tool for Mapping Internationalization - Electronnii dostup: http://www.nuffic.nl/international-organizations/

services/quality-assurance-and-internationalization/mapping-internationalization-mint/mapping-internationalization-mint.  (Date 

of appeal: 27.05.2016).

7  Developing  Evaluation  Criteria  to  Assess  the  Internationalization  of  Universities.  Electronnii  dostup:  https://www.

google.ru/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&  source  =web&cd=2&ved=0ahUKEwin4vOvv_nMAhUKiSwKHTrdA  AUQFggj

MAE&url=https%3A%2F%2Fwww.meiji.ac.jp%2Fcip%2Friie%2F2012%2F6t5h7p00000gayu1-att%2Fa1381128897928.

pptx&usg=AFQjCNGG3  VbqbNNpPgD32XrisKzbSgiayQ&bvm=bv.122676328,d.bGs&cad=rjt),    http://www.jsps.go.jp/

english/e-bilat/e-u-kokusen/program_org/interimreport/2-1.pdf (Date of appeal: 27.05.2016)

8 The European Higher Education Area in 2015: Bologna Process Implementation Report. European Commission/EACEA/

Eurydice, 2015. Luxembourg: Publications Office of the European Union. 

9 European higher education in the world. Brussels, 11.7.2013. Электронный доступ: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/

LexUriServ.do? uri=COM:2013 :0499:FIN:EN:PDF (Date of appeal: 25.05.2016) 

10  A.  Le,  А.  Аshirbekov.  Vklad  vuzov  v  process  internatsionalizatsii  visshego  obrazovaniya:  opit  Kazakhstana// 

Mezhdunarodnoe vissheye obrazovanie – russkoyazichnaya versiya informatsionnogo byulletenya  International Higher Education 

(Bostonskii kolledzh, SCHA), NIU BShE. 2015. №78. - S. 25.

11  А.  van  Gallen,  R.  Gillesen.  Domashnaya  internatsionalizatsiya:  gollandskii  podhod?//  Mezhdunarodnoe  vissheye 

obrazovanie. 2015, №78. - S.18.

12 Adinda van Gallen, Renata Gilesen. Domashnaya internatsionalizatsiya: gollandskii podhod?// Mezhdunarodnoe vissheye 

obrazovanie  –  russkoyazichnaya  versiya  informatsionnogo  byulletenya    International  Higher  Education  (Bostonskii  kolledzh, 

SCHA), NIU BShE. 2015. - №78. - S.18. 

13 R. Metross-Helms, L. Rambli. Natsionalnie strategii internatsionalizatsii: effectivny li ony?// Mezhdunarodnoe vissheye 

obrazovanie  –  russkoyazichnaya  versiya  informatsionnogo  byulletenya    International  Higher  Education  (Bostonskii  kolledzh, 

SCHA), NIU BShE. 2016, №85. - S.16.

14  Manail  Anis  Akhmed  /    Internatsionalizatsiya  nauki  v  Saudovskoi  Aravii:  somnitelnie  resultaty  «akademicheskogo 

kapitalizma»// Mezhdunarodnoe vissheye obrazovanie – russkoyazichnaya versiya informatsionnogo byulletenya  International 

Higher Education (Bostonskii kolledzh, SCHA), NIU BShE. 2015. №78. - S.22. 

15 Adriana Peres-Ensinas. Kak programma «Erasmus» stala neotyemlemoi chastyu visshego obrazovaniya v Ispanii nesmotrya 

na economicheskii krisis  // Mezhdunarodnoe vissheye obrazovanie – russkoyazichnaya versiya informatsionnogo byulletenya  

International Higher Education (Bostonskii kolledzh, SCHA), NIU BShE.  2015. №78. - S.29.

16  Eva  Egron-Polaks.  Internatsionalizatsiya  visshego  obrazovaniya:  tendentsiya  na  sblizhenie  ili  na  raskhozhdenie?// 

Mezhdunarodnoe vissheye obrazovanie – russkoyazichnaya versiya informatsionnogo byulletenya  International Higher Education 

(Bostonskii kolledzh, SCHA), NIU BShE.  2014, №76. -  S.14.

№ 3 (112) 2016

253

Гульнара  Амангельдиновна  Краснова.  Жоғары  білім  беруді  интернационализациялау:  негізгі  үрдістер, 

шетелдік тәжірибе және мүмкіндіктер.

Мақалада жоғары білім беру саласын интернационализациялаудағы қазіргі заманауи үрдістер, жоғары білім беру 

саласын  интернационализациялаудағы  шет  елдердің  ұлттық  стратегиялары,  сонымен  қатар,  оларды  шет  елдерде 

іске  асыру  жөніндегі  іс-шаралар  қарастырылған.    Талдау  нәтижесі  бойынша  әлемде  заманауи  білім  беру  кезеңінде 

жоғары білім беру саласын интернационализациялаудың басты бағыттары анықталды, олар: академиялық ұтқырлық, 

білім беру ұйымдарының халықаралық академиялық және ғылыми серіктестігі, шет елдерде білім беру ұйымдарының 

филиалдарын  құру,  халықаралық  білім  беру  стандарттарын  және  білім  беру  бағдарламалар  бойынша  халықаралық 

аккредитациялауды  енгізу,  жоғары  оқу  орындарының  желілік  байланысы,  көптілді  және  интернационалды  ортаны, 

сонымен бірге шет тілдерінде сабақ беруді жоғары оқу орнында құру.

Түйін сөздер: Еуропа кеңістігіндегі жоғары білім беру, оқу альянстары, жоғары білім берудің экспорты, академиялық 

ұтқырлық, шетелдік студенттер, шетелде оқу, Болон процессі.

Gulnara Amangeldynovna Krasnova. Internationalization of higher education: major trends,  international experience 

and outlook.

The  article  examines  the  current  trends  in  the  internationalization  of  higher  education,  the  national  internationalization 

strategy of higher education in foreign countries, and the ways of the internationalization process implementation in foreign 

countries.  The  analysis  showed  that  the  main  directions  of  the  higher  education    internationalization  all  over  the  world  at 

the present stage are: academic mobility, international academic and scientific cooperation between educational institutions, 

the establishment of branches of educational institutions abroad, the introduction of international educational standards and 

international accreditation of educational programs, networking of universities, the creation of multilingual and international 

environment at the university, including the foreign languages teaching. Over the last few years the policies and programs of the 

higher education internationalization promotion have been actively developed on the international, national and institutional 

levels.

Key  words:  European  Higher  Education  system,  educational  alliances,  export  of  higher  education,  academic  mobility, 

international students, study abroad, the Bologna process.

Поступила в редакцию 14.01.2016.

ӘОЖ 371

А.А. КУРАЛБАЕВА 

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университететі, Түркістан қаласы

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОҚУ ІСКЕРЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ МӘСЕЛЕСІ

Мақалада  оқушылардың  оқу  іскерліктерін  қалыптастыру  мәселесі  қарастырылады.  Сонымен  қатар  оқу 

іскерліктерінің топтарға бөлінуі мен интеллектуалдық іскерлік ұғымдарының мәні ашылып, бастауыш сыныптардығы 

пәнаралық оқу іскерліктері талданған. 

Түйін сөздер: оқу іскерліктері, пәнаралық оқу іскерліктері, интеллектуалдық іскерлік, құзыреттілік.

 

Білім  сапасын  арттыру  мәселесі  нормативті  құжаттар  мен  Елбасының  Жолдауларында  көрініс  тауып 

отырады.  Солардың  бірі,  Президентіміздің  мемлекетіміздің  болашақта  дамуына  арналған  «Қазақстан  – 

2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан Халқына Жолдауында [1, 2-3 б.] «Барлық дамыған 

елдердің сапалы бірегей білім беру жүйесі бар. Ұлттық білім берудің барлық буынының сапасын жақсартуда 

бізді ауқымды жұмыс күтіп тұр. 2020 жылға қарай Қазақстандағы 3-6 жас аралығындағы балаларды мектепке 

дейінгі  біліммен  100  пайыз  қамту  жоспарлануда.  Сондықтан  оларға  заманауи  бағдарламалар  мен  оқыту 

әдістемелерін,  білікті  мамандар  ұсыну  маңызды.  Орта  білім  жүйесінде  жалпы  білім  беретін  мектептерді 

Назарбаев  зияткерлік  мектептеріндегі  оқыту  деңгейіне  жеткізу  керек.  Мектеп  түлектері  қазақ,  орыс  және 

ағылшын тілдерін білуге тиіс. Оларды оқыту нәтижесі оқушылардың сындарлы ойлау, өзіндік ізденіс пен 

ақпаратты  терең  талдау  машығын  игеру  болуға  тиіс»  -  деп  Қазақстанның  әлемдегі  ең  дамыған  30  елдің 

қатарына кіру тұжырымдамасында алдағы жұмыстың ұзақмерзімді басымдықтарының бірінде атап көрсетті.

Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы

254

Оқушылардың жалпы оқу іскерліктерін Т.С.Сабыров үш топқа бөледі: 1) оқу еңбегін ұйымдастыру; 2) 

кітаппен және басқа оқу құралдарымен жұмыс істеу; 3) ауызекі және жазба тіл мәдениетін жетілдіру. Ол 

үшінші топтың өз ішіндегі білік-дағдыларды жүйелеудің негізгі идеясын - көру және есту арқылы күрделілік 

сипаты  әр  түрлі  қабылданатын  мәтіндер  мен  бүкіл  оқу  жылы  ішінде  жүргізілетін  жұмыстар  бойынша 

оқушының ауызекі және жазба тіл формаларын дамытуға қол жеткізу деп анықтай келе, оқытудың негізгі 

мақсатының  біріне  оқушылардың  ғылыми  дүниетанымын  қалыптастыруды  жатқызады.  Сонымен  қатар, 

оқушылардың ғылыми көзқарасы мен сенімдерін қалыптастыру оқу пәндерін оқытуда олардың танымдық 

және тәрбиелік мүмкіндіктерін мейлінше көбірек пайдалану қажеттігін баяндап, ана тілін оқыту үдерісінде 

тілдің қамтылған, игерілген әр түрлі аспектілері арасындағы байланыстардың, қарым-қатынастық қызметтің 

барлық түрлері басқа пәндерді оқыту барысында, мәселен математика, дүниетану, сол сияқты бейнелу өнері 

пәндерінде де ескерілуі қажеттігін жазып, пәнаралық байланыстардың ең тиімді үйлесімін, яғни бастауыш 

сыныптарда оқытылатын барлық пәндерде барынша интеграциялау міндетін шешуді ұсынады [2].

В.Скакун өз жұмысында пәнаралық байланыстарды: зерделейтін оқу материалдары мазмұны; оқушыларда 

қалыптастырылатын  жалпы  оқу  іскерліктері,  оқыту  әдістері  мен  құралдары,  оқушыларды  тәрбиелеу  мен 

дамыту әдістері мен құралдары бойынша деп ажыратады. Осы ажырату бойынша пәнаралық байланыстардың 

оқушы жеке тұлғасын, іс-әрекетін дамыту міндеттерін шешудегі әлеуметтік-педагогикалық аспектісін ескеру 

қажет [3, 232 б.].

В.Скакун мұғалім мен оқушы тарапынан орындалатын іс-әрекет сипаты бойынша пәнаралық байланыс 

түрлерін төмендегіше етіп топтастырады:

- зерделенетін оқу материалдары мазмұны бойынша пәнаралық байланыстар. Бұл байланыс түрінде оқу 

материалдарын іріктеуден бастап пәнаралық байланыстарды белгілеу, басқа пәндерді зерделеу барысында 

өндірістік және өмірлік тәжірибеде алған білімдерді оқушылардың берілген пәнді зерделеуі үшін пайдалану, 

барлық пәндерде кездесетін терминді бірыңғай ғылыми көзқарас тұрғысынан пайдалану, әр түрлі пәндерді 

зерделеу барысында оқушылардың алған білім мен іскерліктерді кешенді пайдалану жүзеге асырылуы тиіс;

- оқушылардың жалпы оқу іскерліктерін қалыптастыру кезіндегі пәнаралық байланыстар. Бұл байланыс 

түрінің  сипатына  оқушылардың  кітаппен  жұмыс  жасау  іскерліктері,  оқушыларда  жоспарлау  іскерліктерін 

қалыптастыру,  пәнаралық  сипаттағы  интеллектуалдық  іскерлікті  қалыптастыру,  тәжірибелік  және 

ұйымдастырушылық  (жұмыстағы  тәртіптілік,  жұмыс  орнын  тиімді  ұйымдастыру,  өзіндік  бақылау,  еңбек 

қауіпсіздік ережелерін сақтау) іскерліктерді қалыптастыру тән;

- оқыту әдістері мен құралдары бойынша пәнаралық байланыстар. Мұнда әр түрлі оқу материалдарын 

пайдаланып,  үй  тапсырмасын  орындау,  пәнаралық  сипаттағы  білімдерді  дамытуға  әңгімелер  өткізу,  басқа 

пәндер  бойынша  деректі  фильмдерді,  үзінділерді,  көрнекі  құралдарды  қолдану,  сандық  және  танымдық 

тапсырмаларды, пәнаралық мазмұндағы сөзжұмбақтарды шешу, т.б. іс-әрекеттер жүзеге асырылуы тиіс.

-  оқушыларды  тәрбиелеу  және  дамыту  әдістері  мен  құралдары  бойынша  пәнаралық  байланыстар.  Бұл 

байланыста әрбір пәннің дүниетанымдық идеясын ашу, қоғамдық құрылыстың өмірмен байланысы, еңбекке 

шығармашылық қатынасты, оқушылардың танымдық белсенділігін және өз бетінше жұмыс жасай алатынын 

дамыту. Сонымен қатар барлық педагогтар тарапынан оқушыларға қойылатын бірыңғай педагогикалық талап, 

оқушылардың  ұжымшылдығын,  өзара  көмектесулерін  дамыту,  педагогтің  өзінің  жеке  үлгісі  өнеге  ретінде 

жүзеге асырылуы қажет [3, 232 б.].

В.А.Сластениннің ойы бойынша, бүгінгі күндегі мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетке кәсіби даярлығы 

бірқатар қасиеттермен және сипаттамалармен анықталады. Олар:

- психологиялық даярлық - мектептегі жұмысты мақсат еткен педагогикалық іс-әрекетке әр түрлі деңгеймен 

қалыптасқан бағыттылық;

-  ғылыми-педагогикалық  даярлық  -  педагогикалық  іс-әрекетке  қажетті  көлемдегі  қоғамдық-саяси, 

психологиялық-педагогикалық және арнайы білімдер;

-  практикалық  даярлық  -  талап  етілген  деңгейдегі  қалыптастырылған  кәсіби-педагогикалық  ептіліктер 

мен дағдылардың болуы;

- психофизиологиялық даярлық - белгілі мұғалімдік мамандықты игеруге және педагогикалық іс-әрекет 

үшін сәйкес алғышарттың болуы, кәсіби құнды жеке тұлғалық сапаның қалыптасқандығы;

- дене бітімі даярлығы - денсаулық жағдайының педагогикалық іс-әрекет талабымен дене бітімінің дамуы 

және  кәсіби  жұмыс  жасау  қабілеттілігі  [4].  Ал,  Н.В.Кухарев  білімге  қол  жеткізу  мен  оқудың  жеңілдігін 

қамтамасыз ету үшін оқушыларды қандай іскерліктерге үйрету керектігін ол түрткі болатын, қозғаушы және 

интеллектуалды іскерлік деп атады.

Ол интеллектуалды іскерлікке мына төмендегідей компоненттерді жатқызады [5]:

1. Ақпараттарда ең бастысын, мәні барын бөліп қарау.

2. Материалды жүйелеп, оны сызбада көрсету. 

№ 3 (112) 2016

255

3.  Өзінің  жауабына не  сөйлеу  керектігін  таңдау; жауап  беру  кезінде салыстырулар  мен қорытындылар 

жасау.

4. Алғашқы дереккөздерін пайдалану және оларды жауапта пайдалану.

5. Анықтама әдебиеттерін пайдалану.

6. Оқу мәтінін графикалық бейнелеуге жататын сызбаларды таңдау.

7. Логикалық акценттері мен бірінен біріне өтуді атап көрсете отырып, әңгіме құрастыру.

8. Материалды салыстыра отырып ашу.

9. Мәтіндегі танымдық міндетті түсіну.

10. Зерттеліп отырған фактілер мен оқиғаларға қатысты өзінің пікірін айту.

11. Жаңа материалды зерттеуге байланысты сұрақтарды өзбетімен құрастыру және оны белгілі фактілермен, 

ережелермен салыстыру.

12. Бірнеше дереккөздерінің негізінде қарапайым зерттеу жүргізу (құжаттар, бақылау, эксперименттер).

13. Гипотезаны құру, оны тексеру жолдарын белгілеу.

14. Салыстыру, қорытынды жасау; мәнді белгілері бойынша ақпараттарды жіктеу.

15. Абстрактілі құбылыстардың мағынасын ашу.

16. Оқу орнында алған білімін тәжірибеде қолдану тәсілдерін табу.

С.Әлімбекова болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің еңбекке дайындық бағыты бойынша даярлығын 

жетілдіру  жолдарын  көрсетсе  [6],  К.М.Беркімбаев,  Б.Т.Ортаев,  Г.Т.Абдуллина  интеллектуалдық  іскерлік 

–  болашақ  бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  технологиялық  даярлығын  құраушысы  екендігін  өздерінің 

еңбектерінде ашып көрсеткен [7].

Құзыреттерді тұлға бойына дарытуда педагог қауымның арнайы әлеуметтік білім беру құзыреттіліктерінің 

жан-жақты  болуы  талап  етіледі.  Егер  педагог  өзінің  кәсіби  өсу  жобасын  дұрыс  жолға  қоя  отырып,  өзінің 

кәсіптік  қызметіне  нақты  берілу  арқылы  тұлғаның  алған  білімін  өмірде  қолдана  білетіндей  тапсырмалар 

жүйесін ұсына алатын жағдайда болғанда ғана педагог құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік болады. 

Педагог мамандардың құзыреттіліктерін қалыптастыруды төмендегі деңгейлер бойынша қарастыруға болады:

1. Пәндiк - мамандық қызметтерiне байланысты қойылатын проблемаларды шешу қабiлеттiлiгi.

2. Аналитикалық бақылау - пәндiк iс-әрекеттерiн талдау мен бақылау проблемаларын шешу қабiлеттiлiгi. 

3. Ұйымдастырушылық – оқушылардың өзiндiк iс-әрекеттерiн ұйымдастыруға бағытталған проблемаларды 

шешу қабiлеттiлiгi.

4. Коммуникативтiк - «Мұғалiм-Оқушы», «Оқушы-Оқушы», «Мұғалiм – Ата-ана» және т.б. жүйелердегi 

қарым-қатынасты проблемаларды шешу қабiлетi. 

5. Бейiмделген - қазiргi жағдайдың өзгерiстерi мен талаптарына сәйкес проблемаларды шешу қабiлеттiлiгi.

6.  Ынталылық  -  психологиялық,  жекетұлғалық,  жекетұлғалар  арасындағы  өзара  қарама-қайшылықты 

шешу проблемаларының қабiлеттiлiгi.

7. Жобалық – мектептi, мұғалiмдi және оқушыны дамыту жобаларын шешу қабiлеттiлiгi.

8. Ғылыми-iзденiстiк – мектептiң, мұғалiмнiң және оқушының даму нәтижелерiн зерттеудi ұйымдастыру 

және оны өткiзу проблемаларын шешу қабiлеттiлiгi.

Аталған деңгейлер бойынша ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде, тәрбиелеп өсіруде белгілі бір 

құзыреттіліктерді  бойына  сіңірген  жеке  тұлғаны  қалыптастыруды  талап  етеді.  Мұндай  құзырлылықтың 

қатарына  мыналар  жатады:  бағдарлы  құзыреттілік;  мәдениеттанымдық  құзыреттілік;  оқу-  танымдық 

құзыреттілік;    коммуникативтік  құзыреттілік;  ақпараттық-  технологиялық  құзыреттілік;  әлеуметтік-  еңбек 

құзыреттілігі; тұлғалық өзін- өзі дамыту құзыреттілігі [8]. 

Жоғарыда аталған бастауыш сынып пәндерінің базалық білім мазмұнының құзыреттіліктерін, бастауыш 

мектеп оқушысының құзыреттіліктерін және педагог мамандардың құзыреттіліктерін анықтап алу бастауыш 

сынып пәндерін интеграциялап оқыту үдерісінің білім сапасын арттыруға тікелей ықпал етеді.

Зерттеулерге сәйкес оқушының оқу іс-әрекетін қалыптастыруда мұғалім тарапынан оқыту үдерісінде оны 

дамытудың төмендегідей бағыттарын білуі керек [9, 28 б.]:

- жеке тұлғаның психикалық әрекеттеріне басшылық жасау;

- баланың психологиялық жас ерекшеліктерін, темпераментін, мінез-құлқын ескеру; 

- оқушының жаңа білімнің қажеттілігін түсінуіне жол ашу;

- жеке тұлғаға танымдық мәселені шешуде қиындық келтіретіндей тапсырма беріп, оның ойлауы қызметін 

күшейту;

- жеке тұлғаның бұрынғы білімдерін байытуына көмектесе отырып, мәселені шешудің ұтымды жолын 

іздеуге бағыт беру;

- тапсырманы жеке тұлғаның өзіндік көзқарасын туғызатындай деңгейде жүйелі беру;

Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы

256

- теориялық материалдарды практикамен байланыстыруда жеке тұлғаның дербестігін ескеру;

- жеке тұлғаның оқу, тыңдау, өзіндік пікірін білдіру мәдениетін меңгерту;

- жеке тұлғаның өз жұмысын тексере білуіне, өзгенің еңбегін бағалай білуіне ықпал жасап, назар аудару;

- педагогикалық әдеп және қарым-қатынас мәдениетін ұстану;

- отбасыларымен жан-жақты қарым-қатынас жасап, байланыстың балаға әсерін ескеру;

- шығармашыл және кәсіптік қабілеттерін өз бетінше үздіксіз дамыту;

- жаңаша оқыту технологияларын пайдалану.

Оқу  іскерліктері,  біріншіден,  оқыту  мазмұнын  құраушы  элементтің  бірі  болып  табылады;  екіншіден, 

оқушының білім сапасын арттыру негізі ретінде қарастырылады. Сондықтан да оқыту үдерісін ұйымдастыруда 

басшылыққа  алатын  құжаттардағы,  бағдарламалық  материалдардағы  қарастырылған  іскерліктерді  талап 

етілген деңгейде меңгермеу кейінгі оқу жылында оқушылардың үлгермеушілігіне негіз болады. Ал, бастауыш 

сыныптардығы пәнаралық оқу іскерліктерін талдап өтер болсақ: 

1-сыныпта оқушылардың меңгеруі тиіс пәнаралық оқу іскерліктері (немесе оны жалпы оқу іскерліктері 

деп те қарастырады):

- сабақ тақырыбын және кітаптағы тапсырма нөмірін таңдау;

- минутына 40 сөз жылдамдықпен оқу және оқығанды түсіну;

- минутына 4-5 сөзді дәптерге сауатты көшіріп жазу;

- ережелер көмегімен терминді есте сақтау;

- мәтіндегі сұрақтарға жауап табу;

- ауызша және жазбаша мәтінді біргелікте өзгерту және толықтыру;

- дене, зат және моделді салыстыру және классификациялау;

- табиғи денені және құбылысты бақылау;

-  шығармашылық  тапсырмаларды  орындау  кезінде  ойлауды  белсендіру  және  алгоритмдеу  әдістерін 

біргелікте қолдану;

- ұйымдасқан және үнемді жұмысты ұйымдастыру;

- өзінің жұмысына бақылауды орнату;

- сабақтың жоспары бойынша өзінің іс-әрекеті нәтижесін талдау.

Ал енді 2-сыныпта оқушылардың меңгеруі тиіс пәнаралық оқу іскерліктері:

- минутына 60-70 сөз жылдамдықпен оқу және оқығанды түсіну;

- минутына 6-8 сөзді дәптерге сауатты көшіріп жазу;

- терминдер мен мәтіндерді ережелер көмегімен есте сақтау;

- мәтіндегі бастыны бөліп алу;

- ауызша және жазбаша мәтінді біргелікте өзгерту және толықтыру, құрастыру;

- дене, зат және моделді салыстыру және классификациялау;

- табиғи денені және құбылысты бақылау;

- тапсырманы орындау үшін ережені таңдау;

-  шығармашылық  тапсырмаларды  орындау  кезінде  ойлауды  белсендіру  және  алгоритмдеу  әдістерін 

біргелікте қолдану;

- денелер, материалдар мен суреттердің композициясын құрастыру;

- жұмыстағы пайдаланған әр түрлі материалдардың қасиеттерін есепке алу;

- әр түрлі құралдарды тапсырма мазмұнына сәйкес пайдалану;

- критерилер бойынша өзінің іс-әрекеті нәтижесін бағалау.

Сондықтан 3-сыныпта оқушылардың меңгеруі тиіс пәнаралық оқу іскерліктері мыналардан тұрады: 

- минутына 70-80 сөз жылдамдықпен оқу және оқығанды түсіну;

- минутына 10-12 сөзді дәптерге сауатты көшіріп жазу;

- терминдер мен мәтіндерді ережелер көмегімен есте сақтау;

- мәтіндегі бастыны өзбетінше бөліп көрсету және оны схема, кесте, конспекті түрінде әзірлеу;

- ауызша және жазбаша мәтіндерді өзбетінше өзгерту, толықтыру және құрастыру;

- құбылыстар мен оқиғалар үшін себеп-салдарлық байланыстарды анықтау;

- тапсырманы орындау үшін ережені біргелікте әрекет ету;

- жұмысты ұйымдастыру дағдыларын жүзеге асыру;

- шығармашылық тапсырманы орындау кезінде ойлауды белсендіру және алгоритмдеу әдістерін өзбетінше 

қолдану;

- зерделеуі қажет сабақ тақырыптары сұрақтарын құрастыру.

№ 3 (112) 2016

257

Соңында 4-сыныпта оқушылардың меңгеруі тиіс пәнаралық оқу іскерліктері:

- минутына 90-100 сөз жылдамдықпен оқу және оқығанды түсіну;

- минутына 13-15 сөзді дәптерге сауатты көшіріп жазу;

- ережелер көмегімен терминді және мәтінді есте сақтау;

- мәтіндегі бастыны өзбетінше бөліп көрсету және оны схема, кесте, конспекті түрінде әзірлеу;

- ауызша және жазбаша мәтіндерді өзбетінше өзгерту, толықтыру және құрастыру;

- заңдылықтарды, дәлелдемелерді, жалғанға шығаруларды анық-тау;

- тапсырманы орындау үшін ереже алгоритмін біргелікте құрастыру;

- шығармашылық тапсырманы орындау кезінде ойлауды белсендіру және алгоритмдеу әдістерін өзбетінше 

қолдану;

- өзбетінше жұмысты орындау, олардың нәтижелерін талдау және бағалау.

Бастауыш сынып мұғалімдері оқушылардың сыныптар бойынша пәнаралық оқу іскерліктерін:

- меңгерілуі тиіс бағдарламалық материалдың құраушысы ретінде;

- білім сапасын арттыру негізі ретінде қарастыруы тиіс.

Сондай-ақ  мұғалім  оқушылардың  пәнаралық  байланыс  оқу  іскерліктерінің  даму  деңгейін  анықтаумен, 

оқушыларда қажетті дамымаған пәнаралық іскерліктерді дамыту үшін сабақ конспектілерінде педагогикалық 

тапсырмалар көлемін реттейді. 

Оқушылардың  оқу  іскерліктерін  қалыптастыруда  оқыту  үдерісін  ұйымдастыруда  басшылыққа  алатын 

құжаттардағы,  бағдарламалық  материалдардағы  қарастырылған  іскерліктерді  талап  етілген  деңгейде 

меңгермеу кейінгі оқу жылында оқушылардың үлгермеушілігіне негіз болатындықтан, пәнаралық байланыс 

тұрғысынан оқу іскерліктерін меңгермеу оқушының білім сапасына кері әсерін тигізеді деп білеміз.

жүктеу/скачать 17,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: