Диханбаева ф. Т., Джетписбаева б. Ш., Матибаева а. И

78 
6.2. Күрделі аналитикалық құрал-жабдықтарды талап етпейтін 
қарапайым әдіс-тәсілдер 
Олар көп жағдайларда өнімнің шынайылығын нақтылайтын немесе оның 
құрамында бөтен қоспалардың болуын анықтауға көмектесетін сапалы 
химиялық реакцияларға негізделеді. Бұл реакциялардың көбісі тағамдық 
өнімдердің бұрмалануын анықтау үшін ХІХ ғасырдың соңында және ХХ 
ғасырдың басында кеңінен қолданылған. «Технологияға қажетті мәліметтері 
бар тауартану» оқулығының (профессор Я:Я. Никитинский және профессор 
П.П. Петров, 1923 ж., Петроградта баспаланған) әр бөлімінде бұрмалануды 
анықтаудың әдіс-тәсілдері мен қарастырылатын топтағы тауарларды 
бұрмалаудың белгілі тәсілдерін қарастырған.
Кейбір әдіс-тәсілдер қазірге дейін өзінің маңыздылығын жоғалтпаған, 
сондықтан осы оқулықта нақты бір азық-түлік тауарларын бұрмалауды 
анықтауда осы әдіс-тәсілдер қарастырылған. Оның басты ерекшелігі алдын-ала 
дайындықты және қорытындыны өңдеуді талап етпейтін экспресс-анализді 
жүргізу болып табылады. Кейбір бұрмалаудың экспресс әдіс-тәсілдері 2 кестеде 
көрсетілген.
Өнім 
Сәйкестендірілетін 
қосылыстар
Реагент 
Сапалы реакция 
Бал 
Қант сиробы 
Күмістің 
азот 
қышқылды 
ерітіндісі (Ляпис) 
Күміс хлоридінің ақ 
тұнбасы 
Крахмалды 
сірне 
(декстринге сынама) 
96 % -дық этил 
спирті 
Сүтті-ақ 
ерітінді, 
тұнбада – мөлдір, желе 
тектес масса 
Өнім 
Сәйкестендірілетін 
қосылыстар
Реагент 
Сапалы реакция 
Бал 
Инвертті қант 
Балды 
эфирмен 
өңдейді, 
эфирлі 
экстрактіні төгеді, 
эфирі 
ұшқаннан 
кейін қалдығына 2-
3 
тамшы 
концентрленген 
тұз 
қышқыл 
ындағы 
резор 
циннің ерітіндісін 
қосады. 
Сарғылт 
түске 
қарқынды 
боялу, 
біртіндеп қою қызыл 
түске 
өтетін 
(Фихе 
реакциясы) 
Желатин 
Таниннің 
концентрленген 
ерітіндісі 
Үлпек тәріздес тұнба 
Спирт Метил спирті 
Анализделінетін 
Ұшқыш 
метилборат 

79 
және 
арақ 
сынамаға 
батыр 
ылған және оттың 
қызуына 
орна 
ластырылған бор 
қышқылының ұн 
тағы
отты 
жасыл 
түске 
бояйды 
(этилборат 
жасыл түске тек от 
каймасын ғана бояйды) 
Сивуш майы 
Концентрленген 
тұз қышқылы + 
бензол 
ерітіндінің қоңыр қара 
түсі жасыл реңімен 
бірге
(Готфруа әдісі) 
ФурФурол 
10 мл сынамаға 10 
тамшы анилин + 3 
концентрленген 
тұз қышқылы 
5-6 
минуттан кейін 
ерітінді қызғылт-сары 
түске боялады. 
Альдегидтер 
мен 
кетондар 
Күкірт 
ангидридімен 
түссіздендірілген 
фуксин ерітіндісі 
Ерітіндінің түсі ашық 
қызыл-күлгін 
түске 
айналады. 
Сүт 
Сода 
0,2 
% 
розолин 
қышқылының 
ерітіндісі 
Сынаманың қызғылт-
қызыл түсі (сарғылт-
ашық қызыл түстің 
болмаған кезінде) 
Индикатор 
бромтимол 
көгі 
(бірнеше тамшы) 
Сынаманың сақиналық 
қабатындағы жасыл түс 
(болмаған жағдайда – 
сары түс)
Өнім 
Сәйкестендірілетін 
қосылыстар
Реагент 
Сапалы реакция 
Аммиак 
Сүт казеинін 10 % 
сірке 
қышқылы 
ның ерітіндісімен 
тұндырады 
және 
Несспер реактивін 
қосады.
Табиғи 
деңгейдегі 
деңгейдің жоғарылауы 
кезінде – сарғылт түс, 
ал қалыпты жағдайда – 
лимонды - сары түсті 
Сәйкестендерудің жаңа экспресс әдіс-тәсілдерін іздеу және жасау жаңа 
тауарлардың сатылымға шығуынан, сонымен қатар бұрмалануының, соның 
ішінде контрафактілі өнімдердің жүзеге асырылуынан және шығарылуының 
өсуіне байланысты қарқынды дамуда.
Сәйкестендірудің экспресс әдіс-тәсілдерін жасау бойынша зерттеулер 
жүргізілуде. Осы зерттеулердің қорытындысында соңғы 30 жыл ішінде 
келесідей сәйкестендірудің экспресс әдіс-тәсілдері:
- картопты квалиметриялық сәйкестендіру, ұнның сорты мен түрін 
анықтау, еттің сорты мен түрін, сүттің бұрмалануын анықтау, тағамдық майлар 
және басқа да өнімдер үшін люминесценттік әдіс-тәсілдер арқылы анықтау; 

80 
- жоғары қышқылдылықты анықтау үшін қайнатылған сүттің сынамасы; 
- Спиртті, 
түссіз спирті бар сусындарды және т.б. өнімдерді 
квалиметриялық сәйкестендіру кезінде индикатор қағазын қолдану; 

жүктеу/скачать 1,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: