В. И. Вернадский Биосфера туралы түсінік

1. 
   Шығыс Қазақстанның ландшафттық аудандастырылуы.
   
2. 
   Кенді және Оңтүстік Алтай ландшафттарын салыстырыңыз.
   
3. 
   Зайсан қазаншұңқырының ландшафттық ерекшеліктері қандай?
   
4. 
   Сауыр-Тарбағатайдың биіктік белдеулерінің ерекшеліктері.
   
5. 
   Қазақтың ұсақ шоқысы мен Ертіс бойы жазығының орографиялық морфоқұрлымдық ерекшеліктері.
   

8. Адамның биосферадағы орыны. Ноосфера туралы ілім.

Ноосфера (гр.Noos – ақыл) – ақыл – ой сферасы, биосфераның дамуының ең жоғарғы сатысы – «сана сферасы», бұл термин ғылымға өткен ғасырдың 20-жылдары енгізілген. Бірақ та әлі күнге дейін ноосфера туралы түсінік әрқалай. Бір жағынан ноосфера әлеуметтік экологияның негізгі заңы ретінде, ғылымның ең ірі жетістігі екені мойындалып, ал екінші жағынан, адамның ақыл –ойымен басқарылатын қоршаған орта туралы армандау. Биосфера ілімі сияқты, ноосфера ілімінің де негізін қалаушы – В.И.Вернадский. Петербург университетінің жиырма жастағы студент кезінде, ол бір рефератында былай жазған «адам қазіргі кезеңнің геологиялық күші: бұл күш өсуде және оның өсу шегі көрінбейді»,- деп жазған.

Бұл айтылған ойы кейін оның ғылыми ізденістерінің бастаушысы болды. Ноосфералық идеяларға В.И.Вернадский биосфераның эволюциясын зерттеумен келді, бірақ «ноосфера» деген терминнің өзін қолданбаған еді. В.И.Вернадский: «Жердің келбеті кездейсоқ құбылыстардың нәтижесі емес, ол нақты шектелген геологиялық жер қабықшасы - биомфераға сәйкес келеді. Ол Жер планетасына тән белгілі бір құрылымымен сипатталады. Ол Жер планетасына тән белгілі бір құрылыммен сипатталады. Бұл құрылымды онда жүретін геологиялық процестердің сипатына қарай ұйымдасқан деп атау дұрыс», - деген. В.И.Вернадскийдің ноосфералық концепциясының негізгі тұжырымы: адамзат күшті геологиялық күш; бұл күш адамның саналы ойымен талабы; планетаның келбетінің өзгеруі соншалықты, оның биохимиялық метаболизіміне де әсер етті; адамзат биосферадан басқа жеке дамитын жақта.

В.И.Вернадскийдің идеяларын француз әріптестері қолдады. «Ноосфера» терминін алғаш рет қолданғандар философ, математик, палеонтолог және антрополог Эдуард Леруа және палеонтолог Пьер Тейяр Шарден (1927) болды. Ноосфера ұғымымен француз ғалымдары адамның санасы пайда болған кездегі табиғаттың эволюциялық сатысын атады. В.И.Вернадский Бұл терминді қолдап, кейінгі өзінің еңбектерінде кеңінен пайдаланды.

П.Тейяр Шарден өзінің 1959 жылы жарық көрген «Адам феномені» деген еңбегінде ноосфераны «жаңа қабат», «ойлайтын қабат» деп анықтады.