Ф. Ш. Оразбаева Гылыми редакторлар


Э дю   туралы  пiкiрдi  ец  алгаш,  Сократ  пен  Аристотельдщ  заманында  аталган  угым  болмаса  да



Pdf көрінісі
бет24/47
Дата15.03.2017
өлшемі6,55 Mb.
#9494
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   47

Э дю   туралы  пiкiрдi  ец  алгаш,  Сократ  пен  Аристотельдщ  заманында  аталган  угым  болмаса  да, 
енерде  кездесетш   эр  тYрлi  кeркемдiк  эдiстер  туралы  ойларын  байкауга  болады.  Аристотельдiц 
«мимесистщ»  уш  типi:  шындыкка  сол  калпында  елiктеу,  кeпшiлiктiц  айнала  шындык  туралы  не 
айтатынына жэне  не  ойлайтынына  елiктеу,  шындыктыц  кандай  болу  керектшне  елiктеу  жайындагы 
ойларын  карастырсак,  эр  турлi  эдiстер  тeцiрегiнде  айтылганын  байкаймыз.  Ал,  Р.Декарт  «Э дiс 
туралы  ойлар»  (1637)  деп  аталатын  философиялык  трактатында  адамдардыц  танымдык  эрекегтерiн 
жуйелеу  туралы  рационалиспк  устанымдарын  жариялады.  Ал  казiр  бул  устанымдар  классицизмнiц 
тугырнамалык  негiзi  болып  алынады.  Э.Золяныц  керкем  шыгармашылыкты  эксперименталды  эдiс 
тургысындагы  кезкарастарын да  эдю  теориясы  тарихына жаткызуга болады.  Оныц  1940  жылдардагы
В.Белинскийдiц  «натуралды  мектеп»  ж eнiндегi  айткан  ойлары  керкемдш  эдiстiц  бугiнгi  тусiнiгiмен 
мейлiнше жакын турды.
Х1Х 
гасырдыц  орта  шегшен  бастап  француз  сыншылары  «реализм»  терминш  колдана  бастады. 
1860 жылдан бастап орыс галымдары да бул термицщ колданыска енгiздi.  П.Н.Сакулиннiц «Стильдер 
теориясы»  (1926)  ец беп нде  «реализм» мен  «ирреализм» угымдары  колданылады.  Fалым  «ирреализм» 
угымын  «реализмге»  карама-карсы  магынада колданбай  «стиль  рецктерЬ> ретiнде  пайдаланады  да,  ол 
айтып отырган «ирреализм» де  керкемдш мазмунныц «реализм» сиякты кыры  екенш айтады.
Одан  берi  келе  керкемдш  эдiс  категориясы  эдебиеттану  гылымыныц  ж уйесш де  мыктап  орныгып 
калды  да,  эдебиеттану  гылымыныц  терминологиялык  аппаратында  аса  аукымды  орын  алды.  Эйтсе 
де,  туракты  гылыми  тусiнiкке  айналуына,  оныц  шынайы  табигатына  берiлетiн  аныктамалардыц 
бiркелкi болмауы  бул угымныц накты калыптасуына кедерп  келтiрдi.
Алайда,  зерттеушi  В.В.Курилов  «Э дю   тек шыгармашылык  процесс  кезiнде  eмiрге  келiп,  коршаган 
дуниенi  образды  тургыда  кайта  игерудiц  багыттаушы  факторына  айналады.  Шыгарма  жазушыныц 
санасына  ендi  калыптасып,  элi  жазылмай  турган  шагында-ак  эдю   керкем  шыгармашылыкка 
регулятивтiк кызмет жасайды»  [2,  48]  - деген аныктама бередi.
Бiрак,  калайда  керкем  шыгармашылыктагы  мазмунды  эдiспен  тецестiруге,  мазмун  дегенде  тек 
кана  эдiстi  елестетуге  болмайды.  М эселе,  мазмун  аукымына  кiретiн  такырып,  идея,  проблематика 
сынды  калыптаскан  тужырымдарды  бузу  емес.  Бул  жерде  шыгарманыц  кандай  мазмундык  касиетi 
эдiс калыптайтыны  немесе  эдiс ретiнде  кабылданатынына назар аудару керек.  Эйтпесе,  бiз б ел гш  бiр 
эдiстi  курайтын,  эртYрлi  бейнелеу  принциптерш  устанатын  эдеби  агым-багыттарды  санамалап 
керсете  алмаймыз.  Э дiстi  кeркемдiк  ойлаудыц  белгiлi  бiр  турi  ретiнде  алып  караганда  эдеби 
багыттардыц,  агымдардыц дэстурлi  байланыстарын кере аламыз.
Керкем  ойлаудыц  бел гш   бiр  типiне  бiрнеше  дуниетанымдар  тогысуыныц  нэтижесiнде  кeркемдiк 
эдiстер  мен эдеби агымдар туындайды.  Коршаган дуниеш  реалистiк тургыдан игеру барысында кайта 
ерлеу реализм^  агартушылык реализм,  сыншыл реализм,  социалистiк реализм,  магиялык реализмдер 
пайда  болды.  Ал  романтикалык  дуниетаным  мен  романтикалык  ойлау  типiнiц  эдебиеттеп 
романтизмдi  тудырумен  катар  символизм,  футуризм,  сюрреализм,  сентиментализмдерге,  декаденгтiк 
eнердiц  турлi  формаларына  т.б.  eмiр  бердi.  Керкемдш  эдiс  eзiнiц  туракты  жэне  тарихи  eзгермелi 
кырларымен белгiлi.  Дегенмен де,  зерттеушi  К П .  Мэшhур-Ж усiп  айткандай,  «реализм де,  романтизм 
де,  бiрiншiден бiр-бiрiне  унемi  карама-карсы,  немесе  мулде  белек эдю  ем естш н есте  устаган ж ен»  [3, 
11].
Э дебиет  теориясыныц  мэселелерш  карастыру  барысында  эдiс  турасында  бiршама  пiкiр  бiлдiрген 
кецестiк  зергтеушiлердiц  бiрi  Н.А.Гуляев  «Э дiс  уш  фактор  аркылы  айкындалады:  айналадагы 
шындык, жазушыныц дуниетанымы жэне  оныц керкем ойлауы» дегендi устанады  [1,  186].
Кeркемдiк  эдютщ теориялык  мэселелерi  элi  де  толыгымен  шешiлiп  бiттi  деуге  негiздер  аз.  Казiргi 
тацда эдiстi  эдебиеттанудыц  баска  категорияларымен  iшiнара  байланыста  зерттеу  колга  алынган.  Ол 
зерттеулердiц  нэтижелерiн  саралай  кeрсететiн  болсак,  кeркемдiк  куралдар  ж у й е с в д е п   баска 
категориялардан белектеп туратын эдютщ басты-басты  белгi-сипагтары мынадай:
Э дiс каламгерлердщ идеялык-кeркемдiк концепциясыныц тiнi болып табылады;
Мазмун  мен тур  элементтершщ  карым-катынасында алып  караганда,  кeркемдiк  эдiс  -   мазмунныц 
н е п з п   мэселесi;
Бiрнеше 
каламгерлердщ  б ел гш   бiр  эдiс  аясында  топтасуына  олардыц  дуниетанымдык 
кырларындагы сэйкестiктер басты релдердщ  бiрiн аткарады;
140

Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы,  «Филология гылымдары» сериясы, №  2  (52),  2015 ж.
Э д ю т   тануда  суреткердщ  керкем  мазмунды  тузетш   объективт  фактор  мен  субъективт 
фактордыц карым-катынасы аса мацызды;
Керкем  ойлау  типтер!  - э д ю т   тугызатын  басты  факторлардыц  б!р !  Керкемдш  ойлаудыц  уксас 
типтер! -  каламгерлерд! б!р  эдютщ тещ репне топтастыратын басты  фактор.
Басты  мэселе,  керкемдш  эдю   пен  агымныц  жэне  багыттыц  б!р-б!р!мен  карым-катынасы,  олардыц 
байланыс сипаттары мен айырмашылыктарын аныктау кажет.
Аталмыш  угымдардыц  ш ш ара  байланыстары  мен  курдел!  карым-катынастарын  зерттеудщ 
эдютемелш  мэселелерш  шешуде  Г.Поспелов  усыныстары  эл!  де  мацызын  жойган  жок.  Ол: 
«Жазушылардыц  идеологиялык  танымдары  мен  теориялык  кезкарастары  олардыц  ем!рд!  бейнелеу 
принциптершде  гана  емес,  буюл  шыгармашылыгында,  суреткер  туындыларыныц  керкем  мазмуны 
мен  формасыныц  накты  курамында  кершю  береди  Сондыктан  да  бул  орайдагы  максатымызга  ец 
алдымен  эдеби  агымдар  мен  багыттарды  зерттеу  п р о ц ес  кез!нде  гана  жете  аламыз.  Эс!ресе, 
мацыздысы  -   агымдар,  ейткеш,  багыттар  -   тарихи  тургыдан  алып  караганда  кеш  туган  жэне 
багдарламаланган эеби агымдар»,  - деген тужырым жасайды  [4,  22].
Жалпы  кецес  эдебиеттануында  осы  мэселе  жайында,  ягни  эдеби-тарихи  удерю теп  эдю  пен 
агымдардыц,  багыттардыц  ара-салмагы  тещ репнде  эр  турл!  кезкарастар  болганын  байкаймыз. 
Fалымдардыц б!р тобы:  эдю  пен багытты  б!р-б!р!мен тыгыз байланыста карап,  э д ю т   багыттыц непз^ 
багытты  калыптаушы  фактор  деп  карастырады.  М ундай  кезкарастагылар  А.Н.Соколов,  И.Ф.Волков, 
Л.И.Тимофеев,  Ю.И.Суровцев  т.б.  болды.  Олардыц  концепциясы  бойынша,  эрб!р  эдеби  багыттыц 
езш е  тэн  керкемдш  эдю!  болады  да,  кандай  да  б!р  эдю   б ел гш   б!р  багыттыц  аукымында  ем!р  сур ед! 
Мысалы,  А.Н.Соколов:  «Э дю   пен  багыттыц  ара-катынасы  мынадан  керш ед!  шыгармашылыктыц 
эдю!  идеялык-эмоционалдык  мазмунмен,  образдык  тузш сп ен   б!рге  эр  турл!  дец гейдеп  енердщ  
барлык  жактарын  камтитын  эдеби  багыттыц  аса  мацызды  б е л т »   -  дегенд!  айтса  [5,77], 
Ю.И.Суровцев:  « Э д ю т   багыттан белуге  болмайды.  Э дю  -   ол багыттыц эдюЬ>,- деген шюр  айтады  [6, 
117].
Еюнш!  шюр  Г.Н.Поспелов  непздеген  кезкарас.  Ол  эдю   пен  багытты  б!р-б!ршен  айыра 
карастырады.  Fалымныц  шюршше  эдюте  каламгерлердщ  ем!рд!  бейнелеуш щ   б ел гш   принциптер! 
бар,  ал  эдеби багдарлама айналасына б!р!ккен жазушылар  тобы.  Демек,  бул категориялар  поэтикалык 
шыгармашылыктыц  б!р-б!ршен  белек  жаткан  кырлары.  Сондыктан,  Г.Поспелов  уш!н  эдю   пен 
багыттардыц  карым-катынасы  накты  емес.  Оныц  дэлелдеуш ш е,  эдеби  багыттар  -   тарихи 
кайталанбайтын кубылыстар.  Ал  эдю  болса,  турл! дэу!рлер  мен халыктар  эдебиет!нде,  турл!  багыттар 
мен агымдар ш ш д е  кайталануы мумюн.
Ею  кезкарастан  ортак  байкайтынымыз  -   эдеби  багыттардыц  накты  тарихи  кубылыс  е к е н д т .  Ал, 
эдеби  багыттыц  керкемдш  эдютен  басты  айырмашылыгы  мынау:  багыт  -   накты-тарихи  мэнд! 
бшд!ретш,  эркилы  тарихи  жагдайларда  пайда  болатын,  алдын-ала  дайындалган  шыгармашылык 
багдарламага  непзделетш   ж эне  максатты  турде  накты  б!р  теориялык-эстетикалык  устаным  астына 
б!р!ккен  жазушылар  тобы.  Багыт  кебш е  когамдык-элеуметпк,  мэдени-тарихи  кажеттшктер 
тогысында туып,  ол кажеттшктер  ез актуалдыгын жогалтканда б!рге  жогалып отыратын касиетке  ие. 
Дэу!рдщ   жаца  идеялык  эстетикалык  сураныстарына  сай  баска  багыттар  мен  агымдар  дуниеге  келед! 
де,  устем  багытты  ыгыстырып  шыгармай  коймайды.  Э деби  багыттарды  халыкаралык  кубылыс 
дэреж есш е  кетере  отырып,  оларды  улттык  эдебиеттердщ   басты  сатылары  деп  карастыратын  жэне 
эдебиет  тарихын  кезецдерге  белуд!  тшелей  багыттарга  тэуелдейтш  В.Жирмунский  концепциясы 
толыгымен  кабылданып  кетпесе  де,  эдебиеттану  гылымында  ез!нд!к  орны  бар.  М унда  да  багытты 
тарихи дэу!рмен сабактастыру сипаты бар.
Ал  эдю   болса  тарихи  алуан  жагдайларда  пайда  болып,  эртурл!  агымдар  мен  багыттар  тугыза 
б ер ед !  Багыт  пен  агымда б!рнеше  жазушылардыц  керкемдш-идеялык устанымдары  алдыцгы  катарга 
шыкса,  кейб!р  эдютер  жекелеген  каламгерлерге  гана  тэн  болуы  да  мумюн.  Бул  дегешм!з  эдюке 
тарихи нактылык пен катар типологиялык та магына устей д !
Ал,  казак  зерттеушшершен  З.Ахметов  керкемдш  эдюке  тем ен деп дей  аныктама  бер ед! 
«Керкемдш эдю   -   б ел гш   б!р  дэу!рде  кептеген жазушылардыц шыгармаларында колданылатын,  ем!р 
шындыгын  суреттеу  ер ек ш ел т ,  соны  айкындайтын  н е п з п   принциптер.  Керкемдш  эдю   жазушыныц 
ем!рд!  бейнелеуде  нактылы  болган,  яки  болатын жагдайларды,  ем!р  кубылыстарын  т!рек  ету!  немесе 
ем!рдщ  ез!  кандай  болуы  кажет деген  ез  о й -т у с ш т н е   суйену!  -   осы  екеуш щ  кайсысына кеб!рек  мэн 
------------------------------------------------------------------------- 1 4 1 ---------------------------------------------------------------------------

Вестник КазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  2  (52),  2015 г.
беретшше  сэйкес сипатталады.  Бул п ш р  алгаш Аристотельден бастап орныгып,  кешн Белинский оны 
соцгы  дэу!рлердег!  эдебиет  тарихына  суйене  отырып  дэлелдед!.  Бул  тужырымды  щуптасащ,  кeркем 
эдебиет  пен  eнердiц  букш  даму  тарихында  эр  дэу!рде  эр  турл!  нащтылы  сипат  алып,  унем!  бой 
кeрсетiп келе жатщан н е п з п  ею  кeркемдiк эдю -  романтизм мен реализм деуге  болады»  [7,  187].
Улттыщ  эдебиеттану  гылымында  гаркемдш  эдю  пен  эдеби  агымдарда тану  умтылыстары  эр  щилы 
болды.  Сын  жанрыныц  гылыми  сипатын,  теориялыщ  нег!з!н  дамытщан  сыншылардыц  аныщтауынша, 
улттыщ эдебиетте реализм де, романтизм де  бар.
Б!здщ мащаламыздыц н е п з п   мэселес!  эдебиеттанудагы  кeркемдiк эд!с,  багыт пен агымдардыц ара- 
ж!г!не келсек:
« ^ р к е м д ш  эд!с -  болмысты,  eмiр щубылыстарын суреттеудщ ,  багалаудыц,  !р!ктеуд!ц принциптер 
жуйес!.  Оныц  нег!з!нде  адам,  элем,  erep   туралы  концепция,  автор  устанымы  жэне  адамгерш ш к- 
эстетикалыщ  идеал  жатады.  Э деби  агым,  багыттар  -   тарихи  категория.  Олар  щогамдыщ  жуйенщ, 
тарихи дамудыц  б ел гш   б!р  кезец!нде  саяси-элеуметпк  сипатща байланысты  туады  да,  дамиды,  тарих 
сахнасынан  кетед!.  Эрб!р  суреткер  шыгармашылыгындагы  ущсастыщты  олар  eмiр  сурген  дэу!р 
ерекшел!ктер!  дарытады.  Э дебиет  теориясында  багыт  пен  агым  угымдарын  шатастыру,  кейде  осы 
екеу!н б!р деп щарастыру кeзщарасы кездесед!.  Ек! угымныц да eзiндiк ерекшел!ктер! бар.
Э деби  багыт  -   нащты  тарихи  дэу!р деп   б!рнеше  суреткерге  тэн  шыгармашылыщ,  типологиялыщ 
б!рл!к.  Ол  агымга  щараганда  анагурлым  ipi,  кесект!.  Агым  -   б!р  багыт  !ш!ндег!,  шецбер!ндег! 
жазушылардыц анагурлым юшшеу дифференциациясы»  [8,  179].
Корыта  айтсащ,  гаркемдш  эд!ст!ц  теориясы  мен  эдеби  удерю теп  орнына  щатысты  гылыми 
п трталастар   эл!  толастаган  жощ.  Сондыщтан  да,  щаз!рп  элем  прозасын  бугш п   кунде  таразылаган 
туста кeркемдiк эдютер,  эдеби багыт пен агымдар мэселелер! жан-жащты талщылауды, терец зерттеуд! 
щажет  етед!.  Оныц  !ш!нде  щазащ  прозасыныц  мазмуны  мен  даму  мэселесш   жацаша  зерттеу  де  щаз!рп 
эдебиеттану гылымыныц кун тэрт!б!нде тур.
1. Жарылгапов Ж.Ж.  Цазащ прозасы:  агымдар мен эдiстер.  - Цараганды,  2010 ж.
2.  Курилов В.В.  Направление  и метод:  к проблеме  их  соотношения / /  Творческие методы  и литературные 
направления.  - Москва: А Н  СССР,  -  1955 г.
3. МYшhYр-ЖYсiп Ц.  Цазащ лирикасындагы стиль  бейнелшк.  -  Павлодар:  «ЭКО» ГвФ ,  2007 ж.
4.  Поспелов  Г.Н.  Взаимодействие  литературных  направлений  и  художественных  методов  / /   Творческие 
методы и литературные направления.  - Москва: МГУ,  - 1987 г.
5.  Соколов А.Н.  Теория стиля.  -  Москва:  «Искусство»,  - 1968 г.
6.  Суровцев Ю.И.  Социалистический реализм  как литературное  направление / /  Социалистический реализм: 
Проблемы и суждения.  -  Москва: Худ.лит.  - 1977 г.
7.  Эдебиеттану.  Терминдер с е з д г   (щурастырган Ахметов З.,  Шацбаев  Т.) -  Алматы: Ана т ш ,  -1998 ж.
8. Жанузащова Ц.Т.  Эдебиеттануга юркпе.  -  Алматы,  - 2013 ж.
Резюме
Ж.Ш.  Саметова, К.Т. Жанузакова. Проблемы художественных методов, направлениЙ и течениЙ
в литературоведении
В  статье  рассматриваются  художественные  методы,  направления  и  течения  в  литературоведении.  Потому 
что,  проблемы художественного направления и течения занимают особое место  в мировой литературоведении. 
В  истории  мирового  литературоведении  развитие  художественного  понятие  в  разных  периодах  историко­
социального  явления  зарождаются  разные  литературные  методы,  течения  и  направления.  Потому,  так  как 
течение  и  направление  сформируются,  или  дополняются  на  основе  определенного  метода.  Писателей  к 
художественному  методу  объединяются  не  только  с  идеологическими  принципами,  но  и  с  общим 
литературным творчествам.  С этой точки зрения  возникают необходимость определить принципов и задач  всех 
понятий.  В  статье  разносторонне  обсуждается  проблемы  художественного  метода,  литературного  течения  и 
направления. В том числе исследуется содержание казахской прозы и проблемы развития.
Ключевые  слова:  художественный  метод,  направление,  литературные  течения,  литературоведение, 
писатель.
142

Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцXабаршысы,  «Филология гылымдары» сериясы, №  2  (52),  2015 ж.
Summary
Zh.Sh.  Sametova, K.T. Zhanuzakova. Problems of artistic methods, directions and trends
in literary criticism
The  article  deals  with  artistic  methods,  directions  and  trends  in literary  criticism.  Because  the  problem  of artistic 
directions and trends have a special place in the world of literary criticism.  In the history of world literary development 
of the  concept  of  art  in  different  periods  of  historical  and  social  phenomena  originate  different  literary  techniques, 
trends  and directions.  Because,  as for the  direction and will form,  or supplemented on the basis of a particular method. 
Writers to the  artistic  method combines  not only with the  ideological principles, but with a common literary creativity. 
From this  perspective,  there  is  a need to  define  the  principles  and  objectives  of all  concepts.  The  article  discusses  the 
problem of diversifying artistic method, literary trends and directions.  In particular we investigate the content of Kazakh 
prose and development problems.
Key words:  artistic method, direction, literary trends, literature, writer
УДК 386
ЦАЗАЦ АСПАПТЫ Ц М УЗЫ КА СЫ Н Ы Ц  ДЭСТУРЛ1 Ж А НРЛАРЫ
К.С.  Сахарбаева -  халыц музыкасы факультетiнiц деканы, Цурмангазы атындагы
Цазац улттыц консерваториясы
С.С. Джансеитова -  профессор,  Цурмангазы атындагы Цазац улттыц консерваториясы
Ацдатпа.  Элемд1к  мэдениет  кубылыстарыныц  туп  непзш  туану  аса  мацызды  максаттардыц  б1р1  болып 
табылады,  отан  рухани  байлыктыц  туп  тамырынан  шыккан  аспаптык  музыка  мэдениеп  жатады.  Аспаптык 
музыканыц  кундылыктарына:  адамгершшк  жэне  эстетикалык  касиеттер,  дамытан  кэсштшк,  дэстурл1 
орындаушылык мектептер, айкын шыгармашылык даралык, аскан керкемдж туындылар жатады.
ТYшн сездер:  музыка, аспап, орындаушы, куй.
В  контексте  ценностей инструментальной музыки становится ясным, что  искусство  баксы, жырау, 
акынов,  салов,  сере  являются  такой  же  важной  сущностной  составляющей  мировой  культуры,  как 
творения  Баха,  Бетховена,  Моцарта,  Чайковского,  Рахманинова.  Без  знания  этой  составляющей 
нельзя  осмыслить  музыкальную  культуру  казахов.  Инструментальная  музыка  является  заповедной 
областью  народного  искусства,  которая  порождает  мощные  импульсы,  образность,  тематику  и 
средства  композиторского  творчества,  приоткрывает  «тайну»  художественных  закономерностей, 
интонационных  и  структурных.  Инструментальная  музыка  связана  с  общественной  жизнью  и 
мировоззрением  древних  цивилизаций.  В  основе  инструментальной  музыки  лежит  музыка 
синкретического  шаманского  действа:  шаманский  ритуал,  танец,  обслуживание  военно-охотничьего 
быта, сказительство эпоса.
Основу памятников инструментальной мысли составляют древнейшие мифы, легенды, сказания.  В 
древности  музыка  выступала  как  «колоссальная  демоническая  сила,  способная  управлять  миром
природой,  человеком:  окружающий  мир  произошел  из  звука,  связавшего  материю  с  сознанием»  [1]. 
Владение  музыкальными инструментами поднимает человека до божества,  вызывает «подъем духа... 
и  может  уничтожить  страдания»  [1,  23].  С  концепцией  мировой  гармонии  тесно  связаны 
представления  древних  и  средневековых  мыслителей  о  возможности  лечить  болезни,  а  также 
управлять государством с помощью инструментальной музыки, тембр которой обладал магией [2].
Аль-Фараби  определяет  жанры  музыки  по  принадлежности  к  определенному  инструменту. 
Конфуций  считает,  что  основа  музыки  в  гармонии,  а  инструменты  являются  только  орудием  для 
внешнего  выражения  ее.  Среди  работ,  посвященных  инструментоведению  эпохи  Средневековья  и 
Возрождения,  особое  место  занимают  труды  аль-Фараби,  раздел  «Музыкальные  инструменты»,  2-й 
части  «Большой  книге  о  музыке»,  Ибн  Сины,  Хорезми  (Х  в.),  Урмави  (XIII  в.),  Аш-Ширази,  Амули, 
Мараги  (XIX-XV  вв.),  Дарвиш  Али.  У  названных  мыслителей  собственно  и  зарождается 
инструментоведение 
как  научная  дисциплина. 
Появляется 
и  сам  термин 
«музыкальное 
инструментоведение».
143

ВестникКазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  2  (52),  2015 г.
Целостную  картину  инструментария  и дифферециации  видов  инструментальной  музыки,  в  основе 
которых  лежит  принцип  звукоизвлечения,  мы  находим  у  Ибн  Сина.  Автор  дает  схему  описания,  с 
учетом 
следую щ их 
аспектов: 
извлечение 
тонов, 
звукоряд, 
настройка, 
тетрахорды. 
Инструментоведческие  параметры  высотной  дифференциации  звуков  мы  находим  у  Аш-Ширази: 
длина,  толщина,  степень  натянутости  струны  (у  хордофонов),  плотность  корпуса,  ширина  отверстия 
для вдувания и близость его к губам играющего,  сила вдувания (у аэрофонов)  и т.д.
Различая  инструментальную  и  вокальную  музыку,  Аль-Фараби  посвящает  им  целый  раздел 
«Введения». 
Исполнительство 
тесно 
связано 
с 
проблемой  профессионализма  музыкантов- 
инструменталистов,  истоки которых ведут к эпохи древнейшей цивилизаций.
Инструмент и инструментальная музыка -  взаимосвязаны  общими законами и взаимообусловлены 
явлениями  материальной  и  духовной  культуры.  Инструментарий,  определяя  звуковое  поле 
инструментальной  музыки,  отражает  этапы  ее  развития.  Взаимосвязь  и  взаимообусловленность 
меж ду ними реализуется  как на уровне  традиционной  музыкальной системы  в  целом,  так и  в  каждом 
конкретном  проявлении.  «Инструментальная  музыка  является  настолько  универсальной,  настолько 
всеобщ ей  формой  выражения  человеческого  духа,  что  мы  не  можем  и  надеяться  на то,  чтобы  понять 
ее  сущность  и  ее  функции  без  основательного  изучения  ее  взаимосвязи  с  процессом  становления 
человечества в целом»  [3].
Способ  сохранения  и  передачи  традиции  является  отличительным  признаком  и  важнейшим 
фактором  самого  существования  той  или  иной  области  искусства.  «Рассматривая  проблему 
существования  традиции  инструментализма  -   одну  из  кардинальных  для  науки  о  народной  музыке, 
важно  помнить  о  неразрывном  единстве  всех  составляющих  конгломерата:  музыка,  инструмент, 
исполнитель» 
[4]. 
Истоки  образности  народных  произведений  восходят  к  общенародной 
художественной  системе  и  передаются  в  рамках этнической  традиции.  Из  выше  сказанного  следует, 
что  объектами  нашего  исследования  должны  стать:  инструментализм  как  культурно-исторический 
феномен и его роль  в духовной и материальной культуре  народа;  мировоззренческие  взгляды  народа, 
этноса  создателя  инструментов  и  инструментальных  и  вокальных  жанров;  вид  художественного 
творчества; 
социализация, 
связанная  с  традициями  бытия,  хозяйственной  деятельности,  с 
ритуальными  обрядами,  различными  видами  искусств;  определяющая роль  индивидуума,  носителя  и 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   47




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет