Қазақ тілін оқыту әдістемесінен емтихан сұрақтары
Бугінгі куннін манызды маселелерінін бірі - мектеп
жүктеу/скачать 1,91 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тілдік ортанын эсері; 4. Тіл мадениетін калыптастыруды тек тіл сабактарына міндеттеп, баска пандерді бул маселеден мулдем беліп тастаушылык;
- Отбасы тарбиесінде улттык педагогиканын, халык ауыз адебиеті улгілерінін тар шенберде колданылуы; 2. Мугалімдердін кепшілігінін бул маселеге арнайы коніл белмеуі т.б.
- 36. Қысқа мерзімді жоспар қандай құжаттарға негізделеді Қысқа мерзімді жоспардың құрылымы қандай Қысқа мерзімді жоспар қандай құжаттарға негізделеді Қысқа мерзімді жоспардың құ рылымы қандай
| Бугінгі куннін манызды маселелерінін бірі - мектеп
окушыларынын бойында сейлеу мадениетін калыптастыру. Октудын инновациялык улгілерін пайдалана отырып, ауызша сейлеуді жетілдіру тарбие мен окыту процесінде айрыкша орын алады. Казіргі танда білім саласында окушыны накты, таза, айкын сойлеуге умтылдыру міндеті кушеюде. Себебі, сейлеу мадениеті ауызша сейлеудін жалпы тіл мадениетіне койылатын талаптармен катар озіне тан формалардын сакталуын талап етеді. Ал, болашактын іргетасы окушылардын тілдін элеуметтік, карым-катынас релін кушейтуде релі улкен. Окушлардын бойында сейлеу мадениетін калыптастыра отырып, адамгершілік касиетін арттыруга, жеке бас тулрасын ізгілендіруге, озге ортада еркін сейлеп кошбасшылык кабілетін арттыруга болады. Сондай-ак М. Балакаев, Т. Коныратбаев, С. Кирабаев, Ш. Беркімбаева, Н. Узлиев тагы да баска галымдардын зерттеулері бойынша окушлардын сейлеу мадениетін дамытуа мынадай себептер бар: 1. Керкем адебиет окута деген окушылардын кызыгушылынынын томендігі. Тіл мадениетіне жастарды тербиелеу керкем эдеби шыгармаларын кептеп окумен байланысты. Коркем здебиетті аз окитын адамнын сездік коры аз болады, соган орай олардын сойлеу мадениеттілігі мен ез ойын логикалык баяндауы да темен екендігі байкалады; 1. Мадени орталыктарта бару, ол туралы пікірлесудін оте сирек кездесетіндігі; 2. Ата-аналардын балаларынын тіл мадениетіне жете ман бермеушілігі; 3. Тілдік ортанын эсері; 4. Тіл мадениетін калыптастыруды тек тіл сабактарына міндеттеп, баска пандерді бул маселеден мулдем беліп тастаушылык; 1. Отбасы тарбиесінде улттык педагогиканын, халык ауыз адебиеті улгілерінін тар шенберде колданылуы; 2. Мугалімдердін кепшілігінін бул маселеге арнайы коніл белмеуі т.б. 28. МЖМБС-да ұсынылған «Өмір бойы білім алу» құндылығының мəні неде? Қазақ тілін оқытуда оны қалай қалыптастыруға болады? МЖМБС-да ұсынылған «Өмір бойы білім алу» құндылығының мəні неде? Қазақ тілін оқытуда оны қалай қалыптастыруға болады? Жауап: «Өмір бойы білім алу» құндылығының мəні .Өмір бойы білімін арттыруға, жаң аны тануға жəне шығармашылыққа деген ынтаны қалыптастыру.Оқушының өзін-өзі оқ ыту мен өз бетінше білім алу дағдыларын қалыптастыру қажет.Тек оқушыға ғана еме с, білім əр адамға керек дүние екенін түсіндіру қажет.Заманың ағымы əрдайым оқуға тіреледі.Əлемнің кілті білімде. Білгенім бір тоғыз, білмегенім тоқсан тоғыз дейді ғой. Сол үшін өмір бойы білім іздену керек. Білім іздену ешқашан да бізді жалықтырмас ын! Өмірде бір біліп кетеріміз болмаса бұл дүниені сүру бекершілік.Сол үшін оқушы бойында білімге деген ынтаны ашу,мұғалімнің басты міндеті.Қазақ тілі пəні бойынш а оқушыға сөйлеу мəдениетін,тіл тазалығын,сөз əдебін жетік меңгертуі арқылы, өмір б ойына білім алу құндылығын қалыптастыруға болады.Сонымен қатар,қазақ тілі сабағы нда оқушылар грамматикалық нормаға сай етіп, дұрыс сөз тіркес қолдануды үйренеді. Бұл олардың алған мəліметтері,өмір бойына жеткілікті білім көзі болып табылады.Себ ебі,оқушы бұларды меңгеру арқылы,оны қоғамдық орында да,күнделікті өмірде де емі н-ерік қолдана алады. 29. Айтылым тапсырмаларының тіл дамыту маңызын зерделеңіз. «Қазақ тілі» пəнінің 5-сыныбы бойынша айтылым тапсырмаларын талдаңыз. Айтылым тапсырмаларының тіл дамыту маңызын зерделеңіз. «Қазақ тілі» пəнінің 5-сыныб ы бойынша айтылым тапсырмаларын талдаңыз. Жауап: Айтылым - ауызша вербалдық қарым-қатынас (тыңдалыммен бірге) арқылы жүзеге асатын сөйлеу əрекетінің өнімді түрі.Айтылым мазмұны - ауызша түрде ойды жеткізу.Айт ылым негізінде дыбыстау, лексикалық жəне грамматикалық дағдылар жатыр.Айтылым мон олог, диалог жəне полилог түрінде болады. Тілді дамыту үш бағытта жүргізіледі. 1.Оқушылардың сөздік қорын байыту;2.Қазақ əдеби т ілінің нормаларын игеру; 3.Ауызекі сөйлеу мен жазу түрінде ойды байланыстыра мазмұнда у іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыру. 5-сынып қазақ тілі «Арман-ПВ».Айтылым тапсырмалары.1.Жазушы Шерхан Мұртазаның ті л туралы пікірін (01.mp3) тыңдап,өз сөздеріңмен айтып беріңдер. 2.Əр халықтың сəлемдесу дəстүрі мен əдет-ғұрпы туралы бейнежазбаны көріп,сəлемдесу туралы өзара ой бөлісіңдер. Бейнежазбадағы басты мəселені анықтаңдар. 3.Балаға ат қоюда қандай қағиданы ұстанған дұрыс?Ерсі есімдердің де кездесетін туралы мəтінді тыңдап,өз есімдерің туралы сұхбат құ рыңдар.4.Тұсау кесу рəсімінде айтылған тілек өлеңді тыңдаңдар.Жас балаға қандай тілекте р айтылған? 5.«Жан-жануарлардың жылға таласуы» ертегін тыңдап,алған əсерлерінмен бөлі сіңдер. 6. «Кірпі мен қарға» ертегісін тыңдап,ертегі мазмұнына сəйкес келетін мəтел айтың дар. 30. Қазақ тілі бойынша «Тыңдалым жəне айтылым» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Əр бөлімшеге сипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз. Қазақ тілі бойынша «Тыңдалым жəне айтылым» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Əр бөлімшеге сипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз. «Тыңдалым жəне айтылым» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 1)Болжау. Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту жəне сол ойың жүйеге келтіре отырып өз п ікірін айтуға көмектеседі.Оқу мақсаттары: тірек сөздер арқылы тақырыпты болжау; кө терілген мəселені болжау; мəтін негізінде оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжау; дə йексөз, үзінді негізінде мəселені болжау;мəтін мазмұны бойынша сұрақтарға болжамм ен жауап беру жəне түпнұсқамен салыстыру. 2) Əртүрлі жанрдағы мəтіндерді талдау. Оқушылар мəтіндерді талдау арқылы: мəтіннің формасы,жанры,мақсатын,мазмұнын, ст илін,тілін ажыратуды меңгереді. Оқу мақсаттары: əлеуметтік-мəдени, ресми-іскери тақы рыптарға байланысты диалог, монологтердегі көтерілген мəселені талдау;əлеуметтік-қоғ амдық, оқу-еңбек тақырыптарына байланысты диалог, монолог,полилогтердегі (интервь ю, пікірталас, жаңалық, əн, көркем əдеби шығармалардан үзінді) автор көзқарасы мен көтерілген мəселені талдау; мəдени-тарихи тақырыптарға байланысты диалог, монолог, полилогтердегі (интервью,пікірталас үзінді) автор көзқарасы мен экспресивті-эмоциона лды сөздердің рөлін талдау;əртүрлі жанрдағы орта көлемді мəтіндердегі мақсатты ауд итория мен тілдік құралдардың рөлін талдау. 3) Мəтіннен ақпаратты анықтау. Оқушылар мəтін бойынша қосымша жəне негізгі ақпараттарды ажыратуды,тыңдаған ақ параттан факті мен көзқарасын ажыратуға үйренеді.Мəтін бойынша жұмыс жасауға да ғдыланады. Оқу мақсаттары: негізгі ойды анықтау, негізгі жəне қосымша ақпаратты ан ықтау;мəтін мазмұнын түсіну, детальді ақпаратты түсіну; ұсылған ақпарат бойынша ф акті мен көзқарасты ажырату; ұсылған ақпараттан астарлы ойды анықтау; тұрмыстық, əлеуметтік мəтіндерді талдау арқылы негізгі ойды анықтау; тыңдалған мəтіндегі ақпар атты өмірлік мəселелермен байланыстыра білу. 4) Негізгі ойды анықтау. Оқушылар мəтін бойынша жетекші сұрақтар қою арқылы негізді ойды анықтауды үйр енеді. Оқу мақсаттары: жетекші сұрақтар арқылы негізгі ойды анықтау; мəтін тақырыб ы,дауыс ырғағы мен сөйлеу мəнері арқылы негізгі ойды анықтау;тұрмыстық, əлеуметт ік мəтіндерді талдау арқылы негізгі ойды анықтау; мəтіннің мақсаты арқылы негізгі о йды анықтау. 5) Тыңдалым материалы бойынша жауап беру жəне бағалау. Тыңдалым материалы бойынша оқушы мен мұғалім арасында сұрақ қою-жауап беру қарым-қатынасы орнайды.Мақсаты оқушыларға тыңдалған мəтін бойынша сұрақтар қо ю.Оқушының жауабы арқылы оның тақырыпты меңгергенін/меңгерменін біліп, оқушы білім бағалау. Оқу мақсаттары: жалпы жəне нақты сұрақтар, мəтін мазмұнын шынайы өмірмен байланыстыру; дəлелді жауап беру, салыстыру, талқылау; перифраз түрінде бе рілген сұрақтар арқылы мəтіннен қажетті ақпаратты таба білу, көтерілген мəселе бой ынша ой тұжырымдау; мəтінде айтылған ойға өз көзқарасын білдіру, сыни тұрғыдан баға беру. 6) Сөйлеу мəдениетін дамыту. Ауызша жəне жазбаша əдеби тілдің тілдік нормасын білу, сонымен қатар мəнерлі сөй леу дағдыларын біріктіретін қарым-қатынастың бір бөлігі.Оқушылар сөйлеу мəдениеті арқылы сөздік қорларын дамытады,дұрыс сөйлеуге дағдыланады. Оқу мақсаттары: қыст ырма, қаратпа, одағай сөздер арқылы өз ойынбілдіру; ресми сөздер мен тіркестерді, т ерминдерді орынды қолдану, диалогке қатысу; коммуникативтік жағдаятқа сайкөркем бейнелеуіш, эмоционалды-экспрессивті сөздерді жəне мақал-мəтелдер мен тұрақты тірк естерді еркін қолданып, диалогке қатысу, пікірталаста тез жəне дұрысшешім қабылдай білу; коммуникативтік жағдаятқа сай ғылыми жəне халықаралық терминдерді, ғылым деректерді орынды қолданып, диалог, монолог, полилогта өз ойын дəлелді, жүйелі же ткізу; 31. Қазақ тілі» пəні бойынша оқу жүктемесінің көлемі қандай? Оқу жүктемесін қандай құжат анықтайды? Мұғалім ол жүктемені өзгерте ала ма? «Қазақ тілі» пəні бойынша оқу жүктемесінің көлемі қандай? Оқу жүктемесін қандай құжат анықтайды? Мұғалім ол жүктемені өзгерте ала ма? Жауап: «Қазақ тілі» пəні бойынша оқу жүктемесінің жоғары шекті көлемі: 5-6-7 сынып аптасына 3 сағат / оқу жылында 108 сағат 8-9 сынып аптасына 2 сағат/ оқу жылында 72 сағат 10-11 сынып аптасына 1 сағат/ оқу жылында 36 сағат (жаратылысыстану-математикалы қ бағыт) 10-11 сынып аптасына 2 сағат/ оқу жылында 72 сағат (қоғамдық-гумантитарлық бағы т) Оқу жүктемесі үлгілік оқу бағдарламасында анықталады. Ол жыл сайын шығады. Ж оқ, мұғалім оқу бағдарламасында белгіленге оқу жүктеме сағаттарын өзгерте алмайды. Жəне оқу бағдарламасында əр сыныпты оқылатын тақырыптар мен оқу мақсаттары к өрсетілген ұмж көрсетіледі. Мұғалім, осы оқу бағдарламасы жəне ұмж негізінде сабақ жоспарын əзірлейді. 32. Қазақ тілі бойынша «Оқылым» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Əр бөлімшеге сипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз. Қазақ тілі бойынша «Оқылым» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Əр бөлімшеге с ипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз. Жауап: «Оқылым» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 1) Ақпаратты түсіну. Оқушыға берілген ақпараттың мазмұнын түсінуге көмектеседі.Тұтас жəне аралас мəтін дер бойынша жұмыс жасауды үйренеді. Оқу мақсаттары: мəтіндегі негізгі жəне қосым ша,детальді ақпаратты түсіну;графиктік мəтінді интерпретациялау;тұтас жəне аралас мə тіндердегі ақпараттарды салыстыру;тұтас емес мəтіндердегі мəліметтерді салыстыру,өң деу. 2) Мəтіннің стильдік ерекшелігін тану. Оқушы стиль ерекшеліктерімен,құрылымен танысады.Мəтіндердің стиль түрлерін тілді к құралдар арқылы тани алады. Оқу мақсаттары: лексиканың ауызекі сөйлеу жəне жаз ба стильдік айырмашылықтарын мəтін арқылы тану; ауызекі сөйлеу мен көркем сөйле уді тілдік құралдар арқылы тану;публицистикалық жəне ресми ,ғылыми стиль ерекше ліктерін тілдік құралдар арқылы тану; қазақ тілі стильдерімен шешендік сөздің түрлер ін қолданылған тілдік құралдар арқылы тану. 3) Мəтіннің жанрлық ерекшелігін ажыра ту. Мəтіннің жанрын,құрылымын анықтау оқушыға қажетті ақпартты тез оқып табуыңа кө мектеседі. Оқу мақсаттары: хат,хабарлама, жарнама, нұсқаулық, хабарландырудың құры лымы, жанрлық ерекшеліктерін ажырату; ауызекі сөйлеу мен көркемсөйлеудің құрылы мдық жəне жанрлық ерекшеліктерін ажырату; хроника, хабар,очерктердің жəне кеңсе құжаттарының қызметтік жазбалардың құрылымы мен ресімделуі арқылы жанрлық ере кшеліктерін ажырату; мақала, аннотация, презентация,тұжырымдама,тезистердің құрылы мы мен ресімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажырату. 4) Мəтіндерге салыстыр малы анализ жасау. Оқушы екі мəтінді салыстыру арқылы тілдік ерекшеліктерін,мақсатын,аудиториясын а жыра алуға бейімделеді. Оқу мақсаттары: ауызекі сөйлеу стиліндегі мəтіндер мазмұнын, тақырыбын жəне тілдік құралдарды салыстыру; мəтіннің тақырыбын,құрылымын, мақса тты аудиториясын, тілдік ерекшеліктерін талдау; ғылыми жəне публицистикалық стил ьде жазылған мəтіндерді талдау;əртүрлі стильдегі мəтіндерді салыстыра талдау. 5) Мəт ін бойынша сұрақтар құрастыра білу. Оқушы сұрақ құрастыру арқылы, «оқушы-оқушы», «оқушы-мұғалім» арасында талқылау жүргізе алады. Оқу мақсаттары: мəтін негізінде нақтылау сұрақтарын құрастыру;мəтін бойынша проблемалық сұрақтар құрастыру;перифразаның түрлі тəсілдерін қолдана оты рып,мəтін бойынша сұрақтар құрастыру;көтерілген мəселеге талқылау сұрақтарын құра стыру. 6) Оқылым стратегияларын қолдану. Оқылым стратегиялар оқушының мəтінді оқып,нақты ақпаратты анықтау,талдауға,рөлге бөліп оқуға тиімді мақсаттардың бірі. Оқу мақсаттары: оқылым стратегияларын қолдан у;мəтінді нақты ақпараттарды табу үшін оқу; мəтін бойынша комментарий жасау,ірікт еп оқу,зерттеп оқу,талдап оқу,рөлге бөліп оқу. 7) Əртүрлі ресурс көздерінен қажетті а қпарат алу. Оқушы ресурс көздерін пайдану арқылы жаңа ақпарат алады.Энциклопедия,газет-журн алдар,оқулықтармен жұмыс жасайды үйренеді. Оқу мақсаттары: газет-журналдардан қа жетті ақпаратты таба білу; ғаламтор, энциклопедия, газет-журналдар, оқулықтар, ғылы ми еңбектерден алынған деректерді дəлел ретінде қолдану, авторына сілтеме жасау. 33. Қазақ тілін оқытуды іске асыратын жоспар түрлерін атап, жеке-жеке сипаттама беріңіз. ҰМЖ жəне ОМЖ қамтитын мəселелерін талдаңыз. Қазақ тілін оқытуды іске асыратын жоспар түрлерін атап, жеке-жеке сипаттама беріңі з. ҰМЖ жəне ОМЖ қамтитын мəселелерін талдаңыз. Жаңартылған білім беру мазмұнына сай сабақ жоспары жасалатын мақсатты мерзіміне қарай 3-ке бөлінеді: Қысқа мерзімді жоспар (ҚМЖ)- мұғалімнің күнделікті оқытатын сабақтарының сызбас ы (сабақ жоспары); Орта мерзімді жоспар (ОМЖ)- белгілі бір уақыт аралығында іске асырылатын жұмыс тың жеке бөліктерін жоспарлау (əр тоқсанға жазылған оқу жоспары, оқу мақсаттары, і с-əрекеттер). Ұзақ мерзімді жоспар (ҰМЖ)- бір жылға ұсынған тақырыптық жоспар. ҚМЖ.Оқудың əрбір кезеңінің басынан бастап соңына дейін алға ілгерілеуді қамтамас ыз ету-қысқа мерзімді жоспарда жоспарланады.ҚМЖ орта мерзімді жоспардың құрам ындағы бір тақырыпқа байланысты, оқушыға арнап құрылған сабақ жоспарының фор масы немесе үлгісі. ҚМЖ құрудың негізгі міндеттері: сабақтың тақырыбын анықтау; əр тақырыпты меңгертудің мақсаттары мен міндеттерін белгілеу; оқушылардың қызығ ушылығын арттыру үшін түрлі əдіс-тəсілдер қолдану; төрт дағдыны қалыптастыру үшін ұсынылатын оқу материалдарымен ресурстардыоқуш ылардың жас ерекшеліктеріне қарай іріктеп алу; уақытты үнемді жəне нəтижелі пайдаланудың жолдарын қарастыру; жаңа тақырыпты қ аншалықты меңгергенін анықтау үшін рефлексия ұйымдастыру.сабақтың мазмұны бой ынша қорытынды жасау; оқушыларға өзін-өзі тексеруге жəне бағалауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар дай ындау; тақырыпты пысықтау үшін үй тапсырмасын əзірлеу. ОМЖ. Сабақтың орта мерзімді жоспары (ОМЖ) құрылып алғаннан кейін бізге əр саба қтың мақсаттары, жұмыстың белсенді формалары, оқушы əрекетін бағалау, күтілетін н əтижені қалай анықтаймыз бəрі белгілі болады. Сабақтың қысқа мерзімді жоспарын О МЖ-ны басшылыққа ала отырып құрамыз.ОМЖ Бағдарламаның барлық жеті модулін кіріктіріп, сыныптағы оқыту тəжірибесінде оқу бағдарламасын тізбектелген сабақтар т оптамасы арқылы меңгертуді көздейді. Орта мерзімді жоспарды əр мұғалім əр сынып қа өз бетінше жоспарлау үшін қолдана алады.ОМЖ-да тақырып, мақсаты, оқытудың нəтижесі болады. ҰМЖ. Ұзақ мерзімді жоспарда белгілі бір бөлім/бөлімше аясында қамтылуға тиісті та қырыптар мен оқу мақсаттары көрсетілген. ҰМЖ күнтізбелік-тақырыптық жоспарды ə зірлеуге негіз болып табылады. ҰМЖ-да оқу мақсатын қанша сағатқа жоспарланғанын а сəйкес негізгі сұрақтарды (оқу мақсатын толығымен немесе бір бөлігін) таңдайды. Əр сабақта 2-3 оқу мақсатын таңдаған дұрыс (алайда барлығы да мұнда КТЖ-ға байл анысты: күнтізбелік-тақырыптық жоспарда қанша мақсат көрсетілсе, бір сабақта да со нша мақсат болады). Оқу мақсаттары алдымен сабақ мақсаттарына айналдырылады. М ұнда негізінен оқу мақсаттары өзгерілмейді, оларды тек ықшамдауға немесе түсіндіруу ге болады. 34. Қазақ тілі бойынша «Жазылым» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Əр бөлімшеге сипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз. Қазақ тілі бойынша «Жазылым» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Əр бөлімшеге сипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз. "Жазылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 1) Жоспар құру – мəтін мазмұнының ықшамды, нақ əрі жүйелі беруге көмектеседі. Мəтін құру барысын да немесе берілген мəтінді талдап қарастыру бағытында жұмыс жасауда , ойды жүйе лі тиянақты жеткізеді. Оқу мақсаттары: мəтін бөлімдеріне (кіріспе, негізгі бөлім, қоры тынды) жоспар құру; əртүрлі жанрдағы мəтіндер жазу үшін жоспар құру; күрделі жос пар құру; тезистік жоспар құру;ауызша жəне жазбаша мəтіндер үшін күрделі жоспар құру. 2) əртүрлі жанрда мəтіндер құрастыру; Оқушының жаңа жанры түрінде мəтін құрастыруға үйретеді.Бұл арқылы оқушы стиль дік ерекшеліктеріне сайын хат,хабарлама,мақала жаза алады.Оқу мақсаттары: хат,хабар лама, жарнаманы жанрлық ерекшеліктеріне сəйкес жазу; мінездеме, өмірбаян,құттықта уды жанрлық жəне стильдік ерекшеліктеріне сай жазу; шағын мақала, нұсқаулық, əңгі ме құрастырып жазу; мақала, аннотация, тезис құрастырып жазу; əртүрлі жанрда мəті ндер құрастыру. 3) жазба жұмыстарын əртүрлі формада ұсыну. Оқушы кесте,диаграмма,суретпен жұмыс жасауды үйренеді.Тұтас емес мəтіндерді, тұта с мəтіндерге айналдыра алады.Оқу мақсаттары: сюжетті суреттер негізінде əңгіме жаз у; графиктік мəтін құрастыру; графиктік мəтін түрінде берілген процесті сипаттап жаз у; графиктік мəтіндердегі деректердің маңызды тұстарын анықтап жазу. 4) эссе жазу; Эссені дұрыс жазу – жанрдың ерекшеліктерін түсінуге байланысты. Жазудың негізгі принциптері мен ұсыныстарын ұстанып жазса, эссе жүйелі болады.Оқу мақсаттары: эс сенің бөлімдерін меңгеру (кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды) мекен мен оқиғаны сипа ттайтын не суреттейтін эссе жазу; эссе жазу барысында абзацты жүйелі құрастыру, «к елісу, келіспеу» эссесін жазу, жинақы мəтін жазу; дискуссивті эссе жазу; аргументати вті эссе жазу. 5) оқылым жəне тыңдалым материалдары негізінде жинақы мəтін жазу. Оқушы тыңдаған,оқыған мəтіні бойынша жинақы мəтін жазуды меңгереді.Оқушыға мə тіннің баяндау желісі бойынша əр бөлігін жинақтап,қысқаша мəтін жазып алуға көме ктеседі.Оқу мақсаттары: жинақы мəтін жазу; негізгі ойды анықтайтын сөйлемдерді ірі ктей отырып жинақы мəтін жазу;перифраз тəсілдері арқылы жинақы мəтін (аннотация, тезис) жазу. 6) мəтіндерді түзету жəне редакциялау. Оқушы мəтін бойынша қателерді анықтауды,оны сөздікке сүйеніп отырып емле ереже лерін пайдалануды үйренеді.Бұл оқушыны дұрыс жазуға,стильдік ауытқуларжы орынсы з қолданбауына көмектеседі.Оқу мақсаттары: мəтіндегі о рфографиялық жəне пунктуац иялық қателерді сөздіктерге, емле ережелеріне сүйеніп, түзету, редакциялау; мəтін нег ізінде лексикалық түзетулер енгізу, редакциялау; бұқаралық ақпарат құралдары матери алдары негізінде стильдік ауытқуларды, орынсыз қолданылған сөз оралымдарын талда п, стильдік түзетулер жасау, редакциялау; тұтас емес (кесте, диаграмма,сызба, сурет) мəтіндердегі мəліметтерді салыстыру, өңдеу; 35. Эссе жазу талаптары, түрлері, құрылымын сипаттап жазыңыз. Эссе мен шығарманың айырмашылығын «Т кестесіне» түсіріңіз. Эссе жазу талаптары, түрлері, құрылымын сипаттап жазыңыз. Эссе мен шығарманың айырмашылығын «Т кестесіне» түсіріңіз. Эссеге қойылатын талаптар: 1. Автордың жеке ұстанымы, жеке көзқарасы болуы шарт; 2. Субьективтілікке бағытталған автор ойы логикалық жүйемен, ішкі мағыналық бірлі кпен берілуі тиіс; 3. Автор ойы мақал-мəтелдермен, афоризмдермен немесе ұлы ойшылдардың қанатты сөздерімен дəйектелуі керек; 4. Дəлелденуге тиісті мəселе анық жəне оны дəлелдеу үшін қолданылатын аргументте р міндетті түрде қамтылуы керек; 5. Көркем əдеби эссе болғандықтан, бейнелі, образды сөздердің қолданылуы шарт. 6. Эсседегі барлық мəселелер өз тəжірибеңізге сілтеме жасау арқылы мысалдармен ра сталуы тиіс; 7. Эсседе грамматикалық нормалар сақталу керек: сөйлемдердің стилистикалық құры лымының дұрыс болуы, ықшамдалған мағыналы жай сөйлемдерге басымдық беру, сөз дерді сұрыптап қолдану, тұтас ой сабақтастығы азатжолдарда үзіліп кетпеуін қадағала у, грамматика мен көркем жазу нормаларын сақтау, ой иірімдерін беру мен өзіндік с тилінің ерекшелігіне сай тыныс белгілерін сауатты қолдана білу. Эссе құрылымы: Кіріспе. Берілген тақырыптың мəні мен маңызы ашылады. Бұл бөлікте эссенің бүкіл мазмұнында сипаты ашылатын негізгі ой, мəселе (сұрақ) анық айқындалуы керек (жұ мыстың 30 пайызын құрайды). Негізгі бөлім. Туындаған сұраққа нақты дəлелдер келтіре отырып, негізгі мəселеге б айланысты өзіндік ой келтіріледі, кіріспедегі сұрақтың мазмұны ашылады. Əрбір туын даған ой аргументті түрде тұжырымдалады (жұмыстың 60 пайызын құрайды). Қорытынды бөлім. Негізгі бөлімде ұсынылған дəледемелер қорытындыланады (ж ұмыстың 10 пайызын құрайды). Эссе түрлері 1. Сипаттамалық эссе. Сипаттамалық эссенің мақсаты адамның, жердің, заттың бейнес ін сипаттау болып табылады. Детальдар арқылы оқырманға сипатталған затты елестед і. 2. Анықтамалық эссе. Анықтамалық эссенің мақсаты дəлелдер, терминдер арқылы бер ілген терминнің мағынасын ашу. 3. Хабарлама эссе. Субъективтік көзқараспен оқиғаны сипаттау жəне бірінші жақта, ө ткен немесе осы шақта жазылатын эссе түрі хабарламалық эссе. Хроникалық реттілік те жазыла бермесе де, адамның тəжірибесі мен ойына сүйенеді. Əңгімешінің ойын жə не субъективтіліктің жалпы белгілерін бейнелеу - бұл эссенің басты мақсаты. 4. Салыстырмалы немесе келісу, келіспеу эссесі. Салыстырмалы немесе келісу, келіспе у эссенің мақсаты екі немесе одан да көп мəселелердің қарым-қатынастарын тарқатып жазу. Жалпы, басты мақсат – жеңіл-желпі айырмашылықтар мен ұқсастықтар табу же ткіліксіз екенін көрсету. Бірден көзге түсе бермейтін болса да, олардың арасындағы м аңызды айырмашылықтар мен қатынастарын терең зерттеу нəтижесі көрсетеді. 5. Дискуссивті эссе. Дискуссивті эссенің мақсаты - айтылған оймен оқырманды көнді ру. Оқырманның зейінін аудартып, қатаң дəлелдер көрсету арқылы жазылады. 6. Аргументтік эссе Аргументативтік эссе көбінесе қарама-қайшылық тудыратын тақы рыптарда жазылады. Аргументтер қолдайтын себептермен бірге берілуі тиіс. Қарсы ой ларды көрсету немесе оларды жоққа шығару – бұл эссе типінің жалпы сипаттамасы. 7. Əдеби эссе - басқа эссе түрлеріне ұқсамайды. Біріншіден, ол əдеби шығармаларға негізделген. Екіншіден, автордың айтқысы келген идеяларын болжап түсінуге негіздел ген, яғни түсіндірмені қажет ететін пікірталас немесе жұмбақты табуды қажет етеді. Ол үшін тəжірибе керек 36. Қысқа мерзімді жоспар қандай құжаттарға негізделеді? Қысқа мерзімді жоспардың құрылымы қандай? Қысқа мерзімді жоспар қандай құжаттарға негізделеді? Қысқа мерзімді жоспардың құ рылымы қандай? Жауап: Қысқа мерзімді жоспар əзірлеуҚалыптастырушы бағалау мүмкіндіктері қарасты рылған орта мерзімді жоспар бойынша мұғалім əрбір жеке сабақтың жоспарын дайын дайды. Қысқа мерзімді жоспар немесе сабақ жоспарын дайындау барысында мұғалім о қушылардың жеке қажеттіліктері мен ерекшеліктерін ескере отырып, саралап оқыту т əсіліне ерекше назар аударғаны жөн. Қысқа мерзімді жоспар мұғалімге сабақты тиімд і құруға көмектеседі. Ол үшін мұғалім оқу материалы мен сабақтағы əрекетті мұқият іріктеп алуы керек. Əр сабақтан кейін мұғалім оқушылар меңгере алмаған немесе түс інбеген жерлерін анықтау мақсатында сабақты талдап, рефлексия жасап отыруы керек. Қысқа мерзімді жоспарды құрған кезде мұғалім төмендегі ұсыныстарды басшылыққа алуына болады:- сабақты ұйымдастырғанда оқу бағдарламасы мен оқу жоспарында кө рсетілген оқу мақсаттарын басшылыққа алу қажет; - сабақтың мақсатын анық тұжыры мдау, яғни нақты, өлшемді, қолжетімді, шынайы мақсаттар қою; - орта мерзімді жоспа рда көрсетілген барлық іс-əрекеттерді, əдістемелік кеңестерді, ресурстарды мұқият зерд елеу; - мұғалімнің қалауы бойынша іс-əрекет түрі қажеттілігіне қарай толықтырылып отырады (Ұлттық білім академиясы, 2016). Мұғалім білімнің тек дара көзі ретінде емес, оқушылардың өздерінің оқу-танымдық қ ызметінің белсенді ұйымдастырушысы ретінде қызмет етуі тиіс. Сабақты жоспарлауды бастағанда мұғалім бұл сабақтың мақсаты қандай болатынын шешеді. Сабақтың мақса ты оқу бағдарламасында қарастырылған оқу мақсатына сəйкес келуі керек, бірақ оқу мақсаттарының барлық тармақтарын қамтымауы мүмкін 37. «Қазақ тілі» бағдарламасындағы кодтық белгілерді ашып жазыңыз. 7.1.1.1- «7» сынып, «1.1» бөлім мен бөлімше, «1» мақсаты 5.2.2.1-«5» сынып, «2.2» бөлім мен бөлімше, «1» мақсаты. 9.4.4.2- «5» сынып, «4.4.»бөлім мен бөлімше, «2» мақсаты 8.3.5.1- «8» сынып, «3.5» бөлім мен бөлімше , «1» мақсаты 6.2.7.1- «6» сынып, «2.7» бөлім мен бөлімше, «1» мақсаты. 7.1.1.1 мәтін үзінділерін тыңдай отырып, оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжау. (7 сынып, тыңдалым және айтылым, болжау) 5.2.2.1 лексиканың ауызекі сөйлеу және жазба стильдік айырмашылықтарын мәтіндер арқылы тану (оқылым, мәтіннің стильдік ерекшелігін тану) 9.4.4.2 салалас құрмалас сөйлемде рдің мағынал ық түрлерін ажырата білу, түрлендір іп қолдану; (әтн, грамматикалық норма) 8.3.5.1 оқылым және тыңдалым материалда ры бойынша мәтіннің баяндау желісін сақтап, әр бөлігінен алынған ақпараттард ан жинақы мәтін (аннотация, тезис) жазу (жазылым, оқылым және тыңдалым материалдары негізінде жинақы мәтін жазу) 6.2.7.1 энциклопедия , сөздік, балаларға арналған газетжурналдардан қажетті ақпараттарды алу, авторына сілтеме жасау (оқылым, әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат 39. Қазақ тілі бойынша «Тыңдалым және айтылым» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Әр бөлімшеге сипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз. Тыңдалым және айтылым» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: Болжау; Әртүрлі жанрдағы мәтіндерді талдау; Мәтіннен ақпаратты анықтау; Негізгі ойды анықтау; Тыңдалым материалы бойынша жауап беру және бағалау; Сөйлеу мәдениетін дамыту «Тыңдалым және айтылым» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 1)Болжау. Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту және сол ойың жүйеге келтіре отырып өз пікірін айтуға көмектеседі. Оқу мақсаттары: тірек сөздер арқылы тақырыпты болжау; көтерілген мәселені болжау; мәтін негізінде оқиғаның дамуы мен аяқталуын болжау; дәйексөз, үзінді негізінде мәселені болжау;мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға болжаммен жауап беру және түпнұсқамен салыстыру. 2) Әртүрлі жанрдағы мәтіндерді талдау. Оқушылар мәтіндерді талдау арқылы: мәтіннің формасы,жанры,мақсатын,мазмұнын, стилін,тілін ажыратуды меңгереді. Оқу мақсаттары: әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тақырыптарға байланысты диалог, монологтердегі көтерілген мәселені талдау;әлеуметтік-қоғамдық, оқу-еңбек тақырыптарына байланысты диалог, монолог,полилогтердегі (интервью, пікірталас, жаңалық, ән, көркем әдеби шығармалардан үзінді) автор көзқарасы мен көтерілген мәселені талдау; мәдени-тарихи тақырыптарға байланысты диалог, монолог, полилогтердегі (интервью,пікірталас үзінді) автор көзқарасы мен экспресивті-эмоционалды сөздердің рөлін талдау;әртүрлі жанрдағы орта көлемді мәтіндердегі мақсатты аудитория мен тілдік құралдардың рөлін талдау. 3) Мәтіннен ақпаратты анықтау. Оқушылар мәтін бойынша қосымша және негізгі ақпараттарды ажыратуды,тыңдаған ақпараттан факті мен көзқарасын ажыратуға үйренеді.Мәтін бойынша жұмыс жасауға дағдыланады. Оқу мақсаттары: негізгі ойды анықтау, негізгі және қосымша ақпаратты анықтау;мәтін мазмұнын түсіну, детальді ақпаратты түсіну; ұсылған ақпарат бойынша факті мен көзқарасты ажырату; ұсылған ақпараттан астарлы ойды анықтау; тұрмыстық, әлеуметтік мәтіндерді талдау арқылы негізгі ойды анықтау; тыңдалған мәтіндегі ақпаратты өмірлік мәселелермен байланыстыра білу. 4) Негізгі ойды анықтау. Оқушылар мәтін бойынша жетекші сұрақтар қою арқылы негізді ойды анықтауды үйренеді. Оқу мақсаттары: жетекші сұрақтар арқылы негізгі ойды анықтау; мәтін тақырыбы,дауыс ырғағы мен сөйлеу мәнері арқылы негізгі ойды анықтау;тұрмыстық, әлеуметтік мәтіндерді талдау арқылы негізгі ойды анықтау; мәтіннің мақсаты арқылы негізгі ойды анықтау. 5) Тыңдалым материалы бойынша жауап беру және бағалау. Тыңдалым материалы бойынша оқушы мен мұғалім арасында сұрақ қою-жауап беру қарым-қатынасы орнайды.Мақсаты оқушыларға тыңдалған мәтін бойынша сұрақтар қою.Оқушының жауабы арқылы оның тақырыпты меңгергенін/меңгерменін біліп, оқушы білім бағалау. Оқу мақсаттары: жалпы және нақты сұрақтар, мәтін мазмұнын шынайы өмірмен байланыстыру; дәлелді жауап беру, салыстыру, талқылау; перифраз түрінде берілген сұрақтар арқылы мәтіннен қажетті ақпаратты таба білу, көтерілген мәселе бойынша ой тұжырымдау; мәтінде айтылған ойға өз көзқарасын білдіру, сыни тұрғыдан баға беру. Сөйлеу мәдениетін дамыту. Ауызша және жазбаша әдеби тілдің тілдік нормасын білу, сонымен қатар мәнерлі сөйлеу дағдыларын біріктіретін қарым-қатынастың бір бөлігі.Оқушылар сөйлеу мәдениеті арқылы сөздік қорларын дамытады,дұрыс сөйлеуге дағдыланады. Оқу мақсаттары: қыстырма, қаратпа, одағай сөздер арқылы өз ойын Білдіру; ресми сөздер мен тіркестерді, терминдерді орынды қолдану, диалогке қатысу; коммуникативтік жағдаятқа сайкөркем бейнелеуіш, эмоционалды-экспрессивті сөздерді және мақал-мәтелдер мен тұрақты тіркестерді еркін қолданып, диалогке қатысу, пікірталаста тез және дұрыс Шешім қабылдай білу; коммуникативтік жағдаятқа сай ғылыми және халықаралық терминдерді, ғылым деректерді орынды қолданып, диалог, монолог, полилогта өз ойын дәлелді, жүйелі жеткізу; 40.Қазақ тілі бойынша «Оқылым» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Әр бөлімшеге сипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз. Оқылым» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: Ақпаратты түсіну; Мәтіннің стильдік ерекшелігін тану; Мәтіннің жанрлық ерекшелігін ажырату; Мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау; Мәліметтерді өңдей білу; Әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу; Ақпаратты түсіну. Оқушыға берілген ақпараттың мазмұнын түсінуге көмектеседі.Тұтас және аралас мәтіндер бойынша жұмыс жасауды үйренеді. Оқу мақсаттары: мәтіндегі негізгі және қосымша,детальді ақпаратты түсіну;графиктік мәтінді интерпретациялау;тұтас және аралас мәтіндердегі ақпараттарды салыстыру;тұтас емес мәтіндердегі мәліметтерді салыстыру,өңдеу. Мәтіннің стильдік ерекшелігін тану. Оқушы стиль ерекшеліктерімен,құрылымен танысады.Мәтіндердің стиль түрлерін тілдік құралдар арқылы тани алады. Оқу мақсаттары: лексиканың ауызекі сөйлеу және жазба стильдік айырмашылықтарын мәтін арқылы тану; ауызекі сөйлеу мен көркем сөйлеуді тілдік құралдар арқылы тану;публицистикалық және ресми ,ғылыми стиль ерекшеліктерін тілдік құралдар арқылы тану; қазақ тілі стильдерімен шешендік сөздің түрлерін қолданылған тілдік құралдар арқылы тану. Мәтіннің жанрлық ерекшелігін ажырату. Мәтіннің жанрын,құрылымын анықтау оқушыға қажетті ақпартты тез оқып табуыңа көмектеседі. Оқу мақсаттары: хат,хабарлама, жарнама, нұсқаулық, хабарландырудың құрылымы, жанрлық ерекшеліктерін ажырату; ауызекі сөйлеу мен көркем Сөйлеудің құрылымдық және жанрлық ерекшеліктерін ажырату; хроника, хабар,очерктердің және кеңсе құжаттарының қызметтік жазбалардың құрылымы мен ресімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажырату; мақала, Аннотация, презентация,тұжырымдама,тезистердің құрылымы мен ресімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажырату. Мәтіндерге салыстырмалы анализ жасау. Оқушы екі мәтінді салыстыру арқылы тілдік ерекшеліктерін,мақсатын,аудиториясын ажыра алуға бейімделеді. Оқу мақсаттары: ауызекі сөйлеу стиліндегі мәтіндер мазмұнын,тақырыбын және тілдік құралдарды салыстыру; мәтіннің тақырыбын,құрылымын, мақсатты аудиториясын, тілдік ерекшеліктерін талдау; ғылыми және публицистикалық стильде жазылған мәтіндерді талдау;әртүрлі стильдегі мәтіндерді салыстыра талдау. Мәтін бойынша сұрақтар құрастыра білу. Оқушы сұрақ құрастыру арқылы, «оқушы-оқушы», «оқушы-мұғалім» арасында талқылау жүргізе алады. Оқу мақсаттары: мәтін негізінде нақтылау сұрақтарын құрастыру;мәтін бойынша проблемалық сұрақтар құрастыру;перифразаның түрлі тәсілдерін қолдана отырып,мәтін бойынша сұрақтар құрастыру;көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастыру. Оқылым стратегияларын қолдану. Оқылым стратегиялар оқушының мәтінді оқып,нақты ақпаратты анықтау,талдауға,рөлге бөліп оқуға тиімді мақсаттардың бірі. Оқу мақсаттары: оқылым стратегияларын қолдану;мәтінді нақты ақпараттарды табу үшін оқу; мәтін бойынша комментарий жасау,іріктеп оқу,зерттеп оқу,талдап оқу,рөлге бөліп оқу. Әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу. Оқушы ресурс көздерін пайдану арқылы жаңа ақпарат алады.Энциклопедия,газет-журналдар,оқулықтармен жұмыс жасайды үйренеді. Оқу мақсаттары: газет-журналдардан қажетті ақпаратты таба білу; ғаламтор, энциклопедия, газет-журналдар, оқулықтар, ғылыми еңбектерден алынған деректерді дәлел ретінде қолдану, авторына сілтеме жасау. 41. «Қазақ тілі» сабағындағы білімді бағалауды сипаттаңыз, түрлерін атап, талдап жазыңыз, талаптарын жүйелеңіз. 42. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің психологиямен байланысын нақты мысалдар негізінде түсіндіріңіз. Жауап: Психологиямен байланысы. Психология оқушының психологиялық ерекшеліктерін сипаттайды: жоғары жүйке жүйесінің қызметі туралы ілімге сүйене отырып, ол оқытудың әдісі мен тәсілін психологиялық тұрғыда дәлелдеуге көмектеседі. Сөйтіп қазақ тілін оқытуға байланысты әдістемелік мәселелерді дұрыс түсініп, практика жүзінде шешуге мүмкіндік береді.Мұғалім өзінің әрбір оқушысын, оның психикасын, материалды қабылдау және есінде сақтау дағдыларының дәрежесін білуге жағдай жасайды, оқушыларды жүйелі зерттейтін әдістермен қаруландырады Оқушының психологиясын білмей тұрып, қазақ тілі әдістемесі ұсынған әдістер мен тәсілдерді тиімді пайдалану мүмкін емес. Бұл әдістер мен тәсілдер оқушылардың жеке басының ерекшеліктерін, ойлау қабілетінің даму процесін, жалпы жетілуін есепке алмайынша, мақсатқа жете алмайды. Темперамент түрлері. Сангвиник- ширақ, көпшіл, сыртқы қоздырғышқа тез жауап береді. Бұл күшті тип, ол өзін-өзі жақсы ұстай алады, байсалды келеді. Холерик- ширақ, көпшіл, қызба, сыртқы қоздырғышқа жауабы әр түрлі. Шыдамсыз, ашуланшақ болып келеді. Бір нәрсені бастаса оның тоқтату қиын. Олар тік мінезді Флегматик- селқос, көп қозғалмайтын, сабырлы, ұстамды. Олар бос сөлегенді ұнатпайды, тұйық. Ұзақ және бір қалыпты жұмыс жасай алады, күтеде алады. Меланхолик- селқос, біртоға. Бұл әлсіз тип, оған өзіне-өзі сенімсіздікпен жасықтық тән. Меланхолик ренжігіш, күмәншіл болып келеді. 43.«Қазақ тілі» бағдарламасындағы кодтық белгілерді ашып жазыңыз. 9.1.1.1 мәтін мазмұны бойынша дайындалға н сұрақтарға болжаммен жауап беру, түпнұсқамен салыстыру (тыңдалым және айтылым бөлімі бірінші бөлімше болжау) 5.2.6.1 оқылым стратегияларын қолдану: жалпы мазмұнын түсіну үшін оқу, нақты ақпаратты табу үшін оқу. 7.4.3.1 фразеологизм, мақалмәтелдердің эмоционалды мәнін, көркемдік ерекшеліктер ін түсініп қолдану (әтн бөлімінің үшінші бөлімшесі лексикалық норма) 8.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай ғылыми және халықаралық терминдерді, ғылыми деректерді орынды қолданып, диалог, монолог, полилогта өз ойын дәлелді, жүйелі жеткізу (тыңдалым және айтылым бөлімі алтыншы бөлім сөйлеу мәдениетін дамыту) 6.3.3.1ұсынылған тақырып бойынша деректер жинақтай отырып, графиктік мәтін (диаграмма, кесте, сызба) түрінде құрастыру (жазылымның үшінші бөлімшесі жазба жұмстарын әртүрлі формада ұсыну) 44. Қазақ тілі бойынша «Әдеби тіл нормасы» бөлімі қандай бөлімшелерден тұрады? Әр бөлімшеге сипаттама беріп, онда қамтылатын оқу мақсаттарына тоқталыңыз Әдеби тіл нормалары: Орфографиялық норма:Қазақ тілінің дыбыстар жүйесі, үндестік заңы, емле заңдылықтары; Орфоэпиялық норма:ілгерінді, кейінді, тоғыспалы ықпал; Лексикалық норма:сөздердің тура және ауыспалы мағынасы, көп мағыналы сөздер, синоним, омоним, антоним; Грамматикалық норма: туынды сөздер, күрделі сөздер , зат есімнің мағыналық түрлері, сын есім, шырай категориясы, сан есім, мағыналық түрлері, төл сөз бен төлеу сөз, автор сөзі; Пунктуациялық норма: төл сөз, төлеу сөз, автор сөзінің тыныс белгілерін дұрыс қолдану 45.Қазақ тілін оқытуды іске асыратын жоспар түрлерін атап, жеке-жеке сипаттама беріңіз. ҰМЖ және ОМЖ қамтитын мәселелерін талдаңыз. Жаңартылған білім беру мазмұнына сай сабақ жоспары жасалатын мақсатты мерзіміне қарай 3-ке бөлінеді: Қысқа мерзімді жоспар (ҚМЖ)- мұғалімнің күнделікті оқытатын сабақтарының сызбасы (сабақ жоспары); O Орта мерзімді жоспар (ОМЖ)- белгілі бір уақыт аралығында іске асырылатын жұмыстың жеке бөліктерін жоспарлау (әр тоқсанға жазылған оқу жоспары, оқу мақсаттары, іс-әрекеттер). Ұзақ мерзімді жоспар (ҰМЖ)- бір жылға ұсынған тақырыптық жоспар. ҚМЖ.Оқудың әрбір кезеңінің басынан бастап соңына дейін алға ілгерілеуді қамтамасыз ету-қысқа мерзімді жоспарда жоспарланады.ҚМЖ орта мерзімді жоспардың құрамындағы бір тақырыпқа байланысты, оқушыға арнап құрылған сабақ жоспарының формасы немесе үлгісі. ҚМЖ құрудың негізгі міндеттері: · сабақтың тақырыбын анықтау; · әр тақырыпты меңгертудің мақсаттары мен міндеттерін белгілеу; оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін түрлі әдіс-тәсілдер қолдану; · төрт дағдыны қалыптастыру үшін ұсынылатын оқу материалдарымен ресурстардыоқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай іріктеп алу; · уақытты үнемді және нәтижелі пайдаланудың жолдарын қарастыру; жаңа тақырыпты қаншалықты меңгергенін анықтау үшін рефлексия ұйымдастыру.сабақтың мазмұны бойынша қорытынды жасау; · оқушыларға өзін-өзі тексеруге және бағалауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар дайындау; · тақырыпты пысықтау үшін үй тапсырмасын әзірлеу. ОМЖ. Сабақтың орта мерзімді жоспары (ОМЖ) құрылып алғаннан кейін бізге әр сабақтың мақсаттары, жұмыстың белсенді формалары, оқушы әрекетін бағалау, күтілетін нәтижені қалай анықтаймыз бәрі белгілі болады. Сабақтың қысқа мерзімді жоспарын ОМЖ-ны басшылыққа ала отырып құрамыз.ОМЖ Бағдарламаның барлық жеті модулін кіріктіріп, сыныптағы оқыту тәжірибесінде оқу бағдарламасын тізбектелген сабақтар топтамасы арқылы меңгертуді көздейді. Орта мерзімді жоспарды әр мұғалім әр сыныпқа өз бетінше жоспарлау үшін қолдана алады.ОМЖ-да тақырып, мақсаты, оқытудың нәтижесі болады. ҰМЖ. Ұзақ мерзімді жоспарда белгілі бір бөлім/бөлімше аясында қамтылуға тиісті тақырыптар мен оқу мақсаттары көрсетілген. ҰМЖ күнтізбелік-тақырыптық жоспарды әзірлеуге негіз болып табылады. ҰМЖ-да оқу мақсатын қанша сағатқа жоспарланғанына сәйкес негізгі сұрақтарды (оқу мақсатын толығымен немесе бір бөлігін) таңдайды. Әр сабақта 2-3 оқу мақсатын таңдаған дұрыс (алайда барлығы да мұнда КТЖ-ға байланысты: күнтізбелік-тақырыптық жоспарда қанша мақсат көрсетілсе, бір сабақта да сонша мақсат болады). Оқу мақсаттары алдымен сабақ мақсаттарына айналдырылады. Мұнда негізінен оқу мақсаттары өзгерілмейді, оларды тек ықшамдауға немесе түсіндірууге болады. 46. Ізгілендіру қағидасын шарттарын жіктеп жазыңыз. Өз тарапыңыздан қандай шарт ұсынасыз. Неге? Бұл технологияның мақсаты-дидактиканың мақсатқа орай оқушыны азамат етіп тәрбиелеу,танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, жаны мен жүрегіне жылылық ұялату, адамгершілік тәрбие беру. Шарттары: Мұғалімнің оқыту кезінде билік жүргізу әдісінен арылу Оқыту үрдісі кезінде сабақтағы басты тұлға-білім беретін мұғалім емес, осы білімді қызыға қабылдауға дайын оқушы Балалардың оқуға деген ынтасын күшейту Оқушының өз дербестігін, белсенділігін дамыту Оқу-тәрбие жұмысын ұтымды жүргізу үшін баланың табиғи талабын, қасиетін дер кезінде айқындау Ынтымақтастық шеңберін құру, баланың қабілетіне сену Әр оқушының даралығына сендіру Оқушы-мұғалім-оқушы принципі ұсталады. Мен жоғары сынып оқушыларына сабақ өту құзырлығын беріп көрер едім, сынып ішінен жақсы оқып, өзін көрсеткен оқушыға осы құзырлықты беруге болады деп ойлаймын. Жиі емес, қайталау сабақтары кезінде ұйымдастыруға болады. Бұл кезде оқушы өзін мұғалімретінде сезініп, жауапкершілікті еркін түрде сезінер еді. 47. А.Байтұрсыновтың «Қай әдіс жақсы?» мақаласындағы «сауаттылық негізі жазу болады» деген пікірін қалай түсіндіресіз? «Жалқылаулы – жалпылаулы әдісті» практикалық тапсырмамен дәлелдеп көрсетіңіз. Автор өз мақаласында сауаттылық бұл-жазу деп көрсетеді де, оны былайша дәлелдейді. Сауаттылықты оқу мұқтаждығы емес, жазу мұқтаждығы тудырған. Ал мұқтаждық болса, жазуды тудырған. Жазу қосалқы күйдің асылы болса, оқу соның бетіндегі нәрсе. Жаза білу үшін адам тілдегі дыбыстарды алдымен тани білу керек, оған арналған әріптерді тани білу керек. Таныған әріпін жаза білу керек, жазған әріпін дыбыстап айта білу керек. Осылайша әріптерді шапшаң жаза алғанда, оны шапшаң оқи алғанда, сауатты адам болды, сауаты ашылды дейміз. Жалқылаулы-жалпылаулы әдіс практикалық тапсырма Сәлемдесу сөздерін белгілі бір жағдайға (үлкен-кіші, ер-әйел) қолданылатынына мән беріп диалог құрастырыңыз. Диалог барысындағы бұл сөздердің мағынасын ашып айтыңыз. Құрастырылған диалогтен бұл сөздерді алып тастап оқып көріңіз, сонымен бұл сөздер қандай қызмет атқарады, бұл сөздерге өз нұсқаңызда қалай атар едіңіз? Ассалаумағалейкум! , Сәлеметсіз бе?, Амансыз ба?, Ат-көлік аман ба?, Қайырлы таң!, Сәлем, уағалейкүмассалам, қадамыңа гүл бітсін. 48. Дидактикалық әдістер және оларды классификациялау туралы көзқарастарды талдап жазыңыз. Өзіңіз қай жіктеуді қолдайсыз? Неге? Дидактикалық принципті алғашқы зерттегендер: чехтың ұлы педагогы Я.А.Коменскийден басталса, орыс педагогы К.Д.Ушинский, қазақ халқында Ы.Алтынсарин құнды пікір айтты. Педагог ғалымдар әртүрлі принциптерді ұсынады. Мысалы: Н.А.Сорокин оқыту принциптерінің 8 түрін тұжырымдар көрсетсе, М.А.Данилов (Дидакитка средней школы, 1975) 7 түріне, Т.А.Ильина (Педагогика) 7 түріне, Ю.К.Бабанский (Педагогика, 1977) оқыту принциптерінің 13 түріне тоқталады. Қазақ балаларын оқытуда Ы.Алтынсарин өте жоғары талап қоя білген: «... әрбір затты ықыласпен, қарапайым тілмен түсіндіру, өз оқулығында («Қырғыз хрестоматиясы») тақырыптарға сәйкес суреттеу, сурет арқылы беру сияқты, көркем жазуды, әріптердің формасын дұрыс түсінуге, дағдыландыруды үйрету ...шәкірттердің барлық сезім мүшелерінің - көз, қол, есту қабілетін, тілді, зейінді дағдыландыру, баланың барлық қабілеттерін жаттықтыру арқылы және оған өз бетімен жұмыс істеу керек» - деген әдістемелік нұсқау қалдырды. Ы.Алтынсарин оқыту принциптеріне: түсініктілік, көрнекілік, жаттығу, өз бетінше оқыту – саналылық принципін ұсынған. Ғасырлар бойына жақыннан алысқа, нақтыдан абстрактыға қарай түсініп оқыту мәселесі өмір сүріп келеді. 49. Ойын технологиясының артықшылықтарын негіздеп жазыңыз. Көнерген және неологизмдерді меңгертуде пайдалануға болатын ойын түрлеріне мысал келтіріңіз. Ойын – оқу үрдісіндегі оқытудың әрі формасы, әрі әдісі ретінде дербес дидактикалық категория. Сонымен бірге ойынды мұғалім мен оқушылардың бірлескен оқу әрекетінің өзара байланысты технологиясы ретінде қолдануға болады. Дидактикалық ойындар — балалардың білімдерін арттырудың құралы, олар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндетті шешеді.Ойындарды дене ( қозғалыс ), ой-өрісі (ақыл-ой), еңбек, әлеуметтік және психологиялық қызметтер түрлеріне бөлу керек. Ойын әдістемесі пән бойынша сюжеттік, рөлдік, іскерлік, еліктеушілік және драмалық ойындар. Дидактикалық ойындар оқушылардың ой өрісін дамытып, ойлау қабілетін арттырумен қатар, үйретілген, өтілген тақырыптарды саналы да берік меңгеруге үлкен әсер етеді. Ойындар оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеттерін жетілдірумен қатар, сөздік қорларын молайтып, сауатты жазуға да баулиды. Оқушылар ойын ойнау барысында үйренген сөздерін айтып қана қоймай, оның қандай мағынада қолданылатынын да біледі. Ойын оқу пәндерінің мазмұнымен тығыз байланыста жүргізілгенде ғана дұрыс нәтиже береді. Ойын әрекеті балалардың бағалы өмірінің алғашқы кундерінен бастап-ақ маңызды орын алады. Ойын бастауыш сынып мұғалімдерінің бірден-бір көмекшісі болу керек. Көнерген және неологизмдерді меңгертуде мынадай ойын түрін пайдалануға болады. Ол үшін тақтаны теңдей 2-бөліп, бір жағына көнерген сөздер келесі бөлігіне неологизм сөздерді жазамыз. Сыныпқа көнерген және неологизм сөз суреттерін оқушыларға үлестіреміз. Оқушыларға: 1) Бұл сөздердің ерекшеліктері неде деп ойлайсыңдар? 2) Көршіңіздің сөзімен салыстырып қандай тұжырым жасауға болады? Деген сияқты сұрақтар қоямыз, оқушылар екі бағанның бір бөлігіне суреттерді сұрақтарға жауап беру арқылы жабыстырады. Кейін екі бағандағы сөздерді тексеріп, жаңа сабаққа анықтама беріп өтеміз. 50. Қазақ тілін оқытуда қолданылатын оқыту стратегиялары мен тренингтерге сипаттама беріңіз. Сөйлеу мәдениетін тренинг арқылы оқыту үшін тренинг бағдарламасын жасаңыз. Қазіргі кезде білім беруді ақпараттандыру мақсатында кабылданған мемлекеттік багдарламалар дүниежүзілік білім кеңістігіне енуге байланысты окыту жүйесін жанаша кұруға бағытталған. Сол себепті қазақ тілі сабактарында білімді өздігімен игеруre негізделген интербелсенді әдіс-тәсілдер колданылады. Тренинг-ағылшынның «to train» - оқыту, жаттығу деген сөздерінен шыққан. Бұл оқытудың интерактивті әдістерін пайдалануды білдіреді. Тренинг кезінде оқушылар бір мезгілде ақпарат ала отырып, түсініксіз мәселелерді өзара талдайды, сұрақтар қояды, алған білімдерін бірден бекітеді, мінез-құлықтарын қалыптастырады.Тренинг-оқушылардың өзара қатынасы үшін әдейі ұйымдастырылған әдіс, оның негізгі мақсаты-тренинг тобы мүшелерінің тұлғалық дамуы. Бұндай сабақтарда оқушы сыныптың толық сеніміне ие болады, өзі де айналасындағыларға сенуден қорықпайды. Трненинг сабақтары оқушыға өзін басқа сыныптастарымен салыстыруға, өзара байланыстың тиімді әдістерін тезірек игеруге мүмкіндік береді. Тренингтің өзегі қатысушылардың өзара сыйластығына , бір-біріне толық сеніміне, сұқбаттасын тыңдауға дайындағына және оның өз пікірін білдіруге құқтылығын мойындауына негізделген диалог болып табылады. Танысу топты белсендіреді, оның қатысушыларын оқу үрдісіне жұмылдырады, өзара қарым-қатынас дағдысын дамытады.«Қар жентегі» ойыны. Қатысушылар шеңбер бойынша өз аттарын атап шығады. Әрбір қатысушы өз атын атамас бұрын, алдыңғы қатысушылардың аттарын қайталайды. «Екі шындық пен бір өтірік» ойыны. Қазақ тіліндегі стильдердің туралы қатысушылардан екі шындыққа келетін және бір шындыққа жанаспайтын ақпарат сұралады. Мысалы: Көркем әдебиет стильінде термин сөздер көп басымдыққа алынады, публицистикалық стильдің басты сипаты жинақы, тұжырымды болып келуінде, Ресми іс-қағаздар стильіне «Өз қалауыммен босатуыңызды сұраймын» фразасы жатады. Сергіту сәті «Жаңбыр» Сол алақанымызға оң қолымыздың сұқ саусағымен соғамыз. Сосын оған екінші саусағымызды қосамыз, сосын үш саусағымызды. Төрт. Бес. Сосыналақанымызбен түгел соғамыз. Содан кейін керісінше бір саусақтан кемітіп, бір саусағымыз қалғанша қайталап шығамыз. Көршіңді біл» Оқушылар бір-бірімен байланысқа түседі. Әрқайсысы өз көршісіне бір сұрақ қояды: Мысалы, «бүгінгі күнді қалай өткізетініңді көркем әдебиет стильінде жеткіз.» «Соңғы рет ойланған тақырыбыңды жұрт алдында тұрғандай қорға» т.с.с Қорытынды өздерің жазыңдар депщіііііііі крч сол 51. Жекелеген тақырыптың ерекшелігінен туындайтын әдістерді сипаттап жазыңыз. Пунктуацияны оқытуда пайдаланылатын әдістерді жүйелеп, мысал келтіріңіз. Егер оқушыларға емлелік қиындықтарды тапқызып, орфограммаларды жете таныту мақсат етіп қойылса, онда мына сияқты жұмыстар жүргізуді үсынуға болады: Жазылуы қиын сөздерді теріп көшіру. Терме диктант. Ауызша талдау. Қажетті орфограммалардың астын сыздыру. Өз жазғандарын өзі тексеру т.б. Жаттығу жүргізуде мынадай дидактикалық талаптар қойылады: жаттығудың әржақтылығы және қайталай жаттығу. Тақырыпты өту кезіндегі жаттығумен шектеліп қалуға болмайды. Келесі сабақтарда немесе келесі тақырыптарды өту кезінде де қайталана жаттықтырылу керек. Сондай-ақ сыныптағы оқушылардың белгілі орфограмманы меңгреу дәрежесіне қарай және оқушыларға арнайы тапсырма беру жолымен жаттығу орындату оқу процесіндегі тиімді тәсіл болып табылады. Пунктуацияны оқытуда көбіне сөйлемдердің бос орындарына тиісті тыныс белгілер, түсіп қалған әріптерді қою керек деген сияқты ойын түріндегі әдістерді көбірек қолданады. Белгілердің суреттерін ұсынып, қай тыныс белгісі екендігін анықтап, сөйлемде қай жерде қолданылатынын зерттеңіз. Өздерің ойланыңдар таппадым крч слайдта да жоқ, мәлімет те жоқ, интернетте де жоқ!!!! ЗБ 52. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің эмпирикалық зерттеу әдісіне не жатады? Мысал келтіріңіз. Эмпирикалық әдістерсезімдік таным (сезім, қабылдау, бейнелеу) және аспаптық деректер болып табылады. Бұл әдістерге мыналар жатады: Эмпириялық танымның бастау алатын әдісі — бақылау. Ол айналадағы нағыздық объектілері туралы бірқатар алғашқы ақпараттар алуға мүмкіндік береді. Бақылау белсенді танымдық үдеріске жатады және нәрсе мен сыртқы дүние құбылыстарының сезімдік (көбінесе көру) бейнеленуі болып табылады. Бұл әдісті қолданған кезде танушы адам белгілі бір тану мақсатына сүйенеді. Әдетте, ойша әрекет бағдарламасын жоспарлайды және алынған айғақтарға, демек, реалдылық туралы білімдерге сәйкес келетін түсінік береді. Бақылау үдерісінде зерттеуші салыстыру және өлшеу операцияларын қолданады. Зерттеуші объектіні белгілі бір белгісі бойынша салыстырады, сонан кейін оны өлшейді. Өлшеу барысында субъективтілікті мейлінше азайтады. Ал өлшеу кезінде өлшеу құралдарын қолдану зерттеушіні физикалық үдерістерді тіркеудің; сезім органдары сияқты сенімсіз құралдарынан бас тартқызады. Эмпириялық танымның бұдан да күрделі әдісі тәжірибе болып табылады. Тәжірибе деп объектінің өзіне сай қасиеттерін айқындау зерттеушінің оған жасанды жағдайлар жасау жолымен әсер етуін айтамыз. Мұндай жағдайда зерттеуші алдын ала объектінің белгісіз (жасырын) сипаттарын ашу үшін, оның өту жағдайларын өзгерте отырып, табиғи үдеріс барысына енеді. 6 6-сыныпБлум Өздерің тұратын елді мекендегі бірігу тәсілімен жасалған жер-су аттарын жинап, олардың жазылуын есіңізде сақтаңыз. Өздерің тұратын аймақтың экологиялық мәселелерін анықтаңыз. Ақпарат көздеріне сілтеме беріңіз. Көпшілікке танымал табиғи орындар туралы қазақ ақын жазушыларында кездесетін сипаттаулардан үзінді жинаңыз. Жиналған үзінділерді жіктеңіз. Тілші ғалым Р.Сыздықтың еңбектері туралы ақпарат жинаңыз. Баға беріңіз Ә.Қайдардың «Халық даналығы» кітабынан отбасындағы тәрбиеге қатысты бес мақал-мәтелді таңдап алып, мағынасын ашып жазыңыз. Қазақ халқындағы қасиетті сандар жайлы ақпарат жинаңыз. Өзіңіз үшін киелі болып саналатын сандарды қосыңыз. Не үшін киелі екенін дәлелдеңіз. 63. Дамыта оқыту технологиясын пайдаланып лексиканы оқытуға арналған тапсырмалар жүйесін әзірлеңіз. Мысалы: Зейін Ақышевтың “Жаяу Мұса” әңгімесінде ұлттық тәрбиенің бір көрінісін бейнелейтін бір үзінді бар. Яғни, Шоқан Жаяу Мұсаның аты-жөнін нағашысына айта алмайды. “Өзің аттас” деп әдептілік сақгайды. Үлкеннің атын тура атамау әдептілік белгі біздің ежелгі салтымыз. Осыған сәйкес мынадай сұрақтарды қойып, окушыларды ізденуге, ойландыруға, ұлттық салт-дәстүрдің түрлі иірімдерін зерттеуге бағыт беруге болады. Шоқан нағашысына неге өз жоддасының атын-жөнін айта алмады, әлде ол одан қорқа ма? Осыны қалай түсінесіндер? Әңгімеде “Кісі болар баланы кісесінен танимын, кісі болмас баланы мүшесінен танимын”, “Ат болатын тай саяққа үйір, адам болар бала қонаққа үйір” деген нақы сөз бар Осы сөздердің мәні неде? Осындай тағы қандай мақал, нақыл сөздерді білесіңдер? Жаяу Мұса үш тілді толық меңгерген. Өзі тақыр кедей, ақшасы жоқ. Сонда мұндай дәрежеге ол қалай жетті? Шоқан Мұсаның оқуына ақшаны, қаражатты өзі төледі. Осы жерде- қандай сыр бар? Әлде, ол Мұсаға қарыздар ма, әлде туысқаны ма? Т.с.с. Оқушылар бұл сұрақгарға ойланып, жауап іздейді, өздерінше қорытынды жасап, баға береді. Мұғалім оқушы жауаптарын толықтырып отырады 64. Интербелсенді әдістер арқылы топтық, ұжымдық, жұптық тапсырмалар орындатудың шарттарын сипаттаңыз. Фонетиканы оқыту үшін жүргізілетін топтық, ұжымдық, жұптық тапсырма дайындаңыз. Интербелсенді оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтаумен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Интербелсенді әдістің тағы бір ерекшелігі оқушылардың белсенділігі мұғалімнің белсенділігімен сәйкестігінде сонымен қатар оқушы мен мұғалімнің тұрақты өзара іс әрекетінде. Интербелсенді әдістерді қолдануда оқушыларды сапалы дайындықпен қамтамасыз ету оқу процесінің нәтижелігіне тікелей байланысты. Басты тапсырма оқушыларға берілген білімнің бағасында емес ол тапсырманы орындаудағы іс – әрекетінде. Интербелсенді әдістерге мыналар жатады: проблемалық шығарма әдістері, презентациялар, пікірталастар, топпен жұмыс, «миға шабуыл» әдісі, зерттеулер, іскерлік ойындар, рөлдік ойындар, «инсерт» әдісі, сахналау, тест сынағы әдісі, дебат, т.б. Тапсырма: Сыыныпты 2ге омонимдер мен синонимдер деп екіге бөліп, әр топ өз атына сай сөздерді дайындайды. Бір топ омоним сөздерді жинақтап, оның мағынасы, ерекшелігі туралы кластер қорғаса, 2-топ дәл солай синоним жайлы кластер қорғайды. Жұптық жұмыс. Қоржындағы сөздерді пайдаланып жұбыңмен диалог құра: Көз, тіл, биік, оқу, жақсы, күту, күш, ашық, көкірек, мінез, білім жүктеу/скачать 1,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|