Пайдаланған әдебиеттер:
1 Мақашқұлова Г. Балалар үйіндегі тəрбиеленушілердің психикалық ерекшеліктері.
// Қазақстан мектебі, 1112/2005, 5253 б.
2 Прихожан А.М., Толстых Н.Н. Дети без семьи. М, 1990.
3 Психическое развитие воспитанников детского дома. Под.ред. И.В. Дубровиной,
А.Г. Рузской. М, 1990.
ӘОЖ 37
Болатханова Н.С.
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті,
педагогика және психология мамандығының 2 –курс магистранты
Ғылыми жетекшісі: Н.С.Әлқожаева,п.ғ.к.,доцент
Алматы, Казақстан, e-mail: n.kaznuu@mail.ru
БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГТАРДЫ КӘСІБИ ДАЙЫНДАУДЫҢ
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ
Аңдатпа. Мақалада қазіргі жаһандану заманында білім беру үдерісінде болашақ
педагогпсихологтарды кəсіби дайындаудың педагогикалықпсихологиялық маңызы
қарастырылған. Сондайақ құзіреттілікке бағытталған білім бюеру жағдайында болашақ
мамандарды даярлаудың ерекшеліктері талқыланған.
Кілт сөздер: педагогпсихолог, кəсіби даярлау, құзіреттілік, білім беру.
Қазақстан қоғамының қазіргі заманғы даму кезеңінде ғылымның жəне білім
берудің дамуы əлеуметтікэкономикалық жүйенің бəсекелі маманды даярлау
жағдайында алдыңғы қатарлы мемлекеттің қатарына енді. Өйткені қазіргі кезде
əлеуметтікэкономикалық
құрылымдағы,
іскерлік,
экономикалық,
əлеуметтік
қатынастары жүйесінде қоғам болашақ педагогпсихолагтарды дайындаудың сапасына
жоғары талап қоюда.
337
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында: «Жоғарғы білімді дамытудың негізгі үрдісі құзіреттілігі жоғары
мамандар
даярлау
сапасын
арттыру,
қарқынды
ғылымизерттеу
қызметімен
ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, білім беру мен ақпараттық
технологияларды жетілдіру болып табылады», деп атап көрсетілген.
Қазақстан Республикасының егеменді ел болуына байланысты қоғамымызда болып
жатқан түбегейлі өзгерістер болашақ мамандарды даярлауға, оның ішінде, əсіресе
болашағымыз – жеткіншек ұрпақты тəрбиелеуге білікті ұстаздарды қалыптастыруға өте
жоғары талаптар қойып отыр. Өйткені қоғамның рухани жəне адамгершілік тұрғыда
қайта өрлеуі, ұлттық мəдени құндылықтарды екшеп, уақыт талабына сай кəдеге жарату,
жеке тұлғаны əлемдік жəне ұлттық мəдениет деңгейіне көтеру, жеткіншек ұрпақты
қалыптастыруда тиімді жағдайлар жасау көбіне мұғалімдерге тікелей байланысты.
Педагогикалықпсихологиялық мамандық білім беру нəтижесінде алынған жəне
берілетін біліктілікке сəйкес кəсіптікпедагогикалық міндеттерді алға қоюды жəне
шешуді қамтамасыз ететін білім, іскерлік жəне дағдылардың жиынтығынан тұратын
күрделі үрдістің жемісі, яғни осы кəсіптік топ шеңберіндегі қызмет түрі.
Біртұтас педагогикалық процесте болашақ педагогпсихологтарды даярлау жүйесі
ерекше орын алады. Педагогпсихологтарды кəсіби даярлау жүйесінде іс əрекет,
тұлға, таным ілімдері əдіснамалық негіз болды. Себебі іс əрекет барысында жеке
тұлғаның танымдық жəне тұлғалық қасиеттері дамиды.
Танымдық іс əрекет – жеке тұлғаның білімге деген өте белсенді ақыл – ой əрекеті.
Мектеп оқушылары мен студенттердің танымдық іс əрекетін жетілдіру проблемасына
педагогтар, психологтар ерекше мəн берген. Танымдық іс əрекет студент жеке
тұлғасының қалыптасуына тікелей əсер етеді. Ол күрделі процесс болғандықтан,
оқытушы мен студенттердің бірлесіп жасайтын тиімді, сапалы əрекетін керек етеді. Егер
педагог оқыту жұмысын ұйымдастыруға, ғылыми білімді жүйелі түрде баяндауға,
тыңдаушылардың белсенділігін арттыруға күш – жігерін жұмсайтын болса, студенттер
білімді терең мағынада қабылдап, меңгеруге, өздігінен ізденіп, білімін толықтыруға
байланысты белсенді түрде іс əрекет жасауға үйренеді. Болашақ педагогтардың оқу
поцесіндегі іс əрекеті оқу – танымдық сипатта болады. Сондықтан оқытудың тиімділігі
жалпы алғанда оқытушының оқу процесін студенттің оқу – танымдық іс əрекеттерінің
негізгі заңдылықтарына сəйкес ұйымдастыру шеберлігімен анықталады.
Жоғары оқу орындарындағы оқу – тəрбие процесінде педагог психологтарды
кəсіби
даярлығын
қалыптастыру
мəселелеріне
Н.Д.Хмель,
К.С.Успанов,
Д.М.Жүсіпəлиева, А.А.Калюжный, С.Т. Каргин, А.А. Молдажанова жəне тағы
басқаларының еңбектері арналған.Бұл ғалымдардың еңбектерінде педагогикалық іс –
əрекеттің құрылымы, кəсіби даярлау жүйесінде жəне тəлімгерлік жұмысының
барысында болашақ мұғалімдердің кəсіби жағынан маңызды сапаларының қалыптасу
жолдары айқындалып, педагогикалық жоғары оқу орындарының тəжірибесі сарапталған,
кəсіби – педагогикалық бағдарлау жұмысы жүйеленген.
Соңғы жылдары педагогикалық зерттеу еңбектерінде болашақ педагогпсихолог
мамандарды мектептегі тəрбие жұмысын ұйымдастыруға даярлаудың мəселелері
қарастырылуда. Зерттеуші А. Мағауова халық педагогикасының озық дəстүрлерін
пайдалана білуге болашақ мұғалімдердің даярлығы дегеніміз педагогикалық ісəрекетті
халық педагогикасының дəстүрлері негізінде, жеке тұлғаны қалыптастырудың жалпы
гумандық мұраттарына сай іске асыруға мүмкіндік беретін педагогтың жеке тұлғалық
біртұтас қасиеті деп түсіндіреді.
Педагогтардың кəсіби даярлығы саласында белгілі ғалым В.А.Сластениннің
еңбектерін ерекше атауға болады. Ол болашақ педагогтарға кəсібипедагогикалық бағыт
беруде мынадай факторларды ескерту кажеттігін атап көрсетеді:
педагогикалық бейімділік пен мұғалімдік қызметке кəсіби жарамдылық;
338
кəсіби сапалар мен педагогикалық шеберлік.Сонымен қатар қазіргі заманда құзіретті
педагогпсихолог моделін жасау мақсатында олардың профессиограммасын анықтауға
назар аударылады. Ол мынандай компоненттерді қарастырады:
педагогпсихологтың жеке тұлғалық қасиеттері мен ерекшеліктері, кəсіби
педагогикалық жəне танымдық бағыттылығы;
педагогпсихологтің психологиялықпедагогикалық даярлығы, білімі мен іскерлігі;
арнайы даярлығының деңгейі мен сипаты;
мамандық бойынша əдістемелік даярлығы деп көрсетеді.
ЖООғы болашақ мұғалімнің кəсіби даярлығы оқу жылдары кезінде кəсіби
шеберлікке мақсатты даярлаумен қоса, педагогикалық шығармашылық қызметке
дайындаумен тікелей астарласуы тиіс. Ол болашақ мұғалімнің жалпы мəдени (өмірге
көзқарас),
методологиялық
(психологиялықпедагогикалық),
пəндік
блоктарды
меңгеруін қамтамасыз етеді.
Қорытындалай келе, қазіргі таңдағы білім берудің жаңа реформалары ЖООда
тəрбие мен оқыту процесін күшейтуді жəне оны жүзеге асыруда кездесетін
қиыншылықтарды шығармашылықпен шеше алатын білікті, тəжірибеге оңтайлы,
бəсекеге қабілетті мамандарды арнайы даярлауды жүктейді. Сондықтан жоғары оқу
орындарын бітірушілердің даярлық деңгейіне қойылатын талаптар түріне белгіленген
қоғамымыздың жаңа əлеуметтік тапсырыстары, оқыту бағдарламаларын өзгертуді,
сондайақ студенттердің алатын білім сапасын арттырып, бүгінгі күнге сай кəсіптік
дағдыларды игеруге бағытталған оқытудың жаңа жолдарын енгізуді көздейді. Бұдан
болашақ педагогпсихологтарды кəсіби əрекетке даярлау маңызды мəселенің бірі болып
табылатындығына куə боламыз. Жоғары білім беру жүйесінде педагог мамандарды
кəсіби даярлау, қоғам дамуының маңызды буынын құрайды.
Болашақ педагог психологтарды кəсіби даярлау жүйесінің маңызды көрсеткіші
оның кəсіби біліктілігі мен құзіреттілігі,шығармашылық сапасы мен даралығы, тек қана
орындаушы болып қалмай, өз ойы бар, пікірі бар, бастама көтере білетін, жаңалыққа
құштар іскерлік субъектісі бола алуы. Жаңа қоғам педагогпсихологі тек кəсіби
шеберлігі жоғары адам ғана емес, рухани дамыған, шығармашыл, мəдениетті, білім
құндылығын түсінетін, педагогикалық технологияларды меңгерген, ғылым мен техника
жетістіктері
негізінде
кəсіби
даярланған
болуы
тиіс.
Болашақ
мұғалімді
шығармашыл,бəсекеге қабілетті тұлға етіп қалыптастыру – ұзақ жəне күрделі үрдіс
екендігі бəрімізге белгілі.
Бүгінгі жаһандану заманында келешек жас ұрпақтың жеке тұлға болып
қалыптасуына үлкен ықпал ететін тұлға педагогпсихолог тəрбие көзі. Жоғарыда
аталып кеткен қасиеттерге ие тұлғаны қалыптастыру үшін педагогпсихологтің кəсіби
қасиеттері, икемділіктері жаңаша қырынан сипат алуы керек деген ой туады. Педагог
психологтің кəсіби құзіреттілігі мəселесіне баса назар аудару керек.Болашақ педагог
психологтарды тəрбиелеу ,кəсіби даярлау оқу жəне тəрбиелеу үдерісінің бірлігі болып
табылады. Болашақ маманның тəрбие мен оқыту ісіне бейім болуы студент тұлғасының
жанжақты дамуы мен даярлауындағы орны мен рөлінің өсуіне байланысты. Болашақ
педагогпсихолог –тəрбиеші жұмысының, мазмұндық қырларын нақтылап, қажетті жəне
сəйкес мəліметтерді таңдап алу негізіңде жүргізілу қажет. Негізгі педагогикалық
ережелерді ғылыми пайдалану дəрежесін арттыру, педагогикалық қызметті игерудің
сапасын жетілдіру де осы мақсатка қызмет етуі қажет.
Пайдаланған әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының « Білім туралы » Заңы. Алматы 2011 6б
2. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы, 2010жыл.
3.Қазақстан мектебі. №12 Алматы 2013ж
339
4. Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан халқына Жолдауы». Елбасының «Қазақстан жолы» –
2050 Астана 2014 ж
5. Қ.Ж. Бұзаубақова. « Мұғалімнің инновациялық даярлығын қалыптастыру». Алматы.
Жазушы 2006,258 – б
УДК 373.1.02:372.8
BurgegulovaCh.K.
MInstTech, English Instructor, International House School ‘Inter-Press’, Аlmaty, Каzakhstan
e-mail: shyrailym.burgegulova@gmail.com
THE IMPORTANCE OF FORMULAIC SEQUENCES IN TEACHING ENGLISH
GRAMMAR
Abstract. Plenty of research works on formulaic sequences continue to prove the
positive effects on teaching language during the last two decades. The nature of formulaic
sequences have been studied in various fields with diverse approaches, from early childhood
acquisition [1] on two JapaneseEnglish kids, up to advanced second language and native
speakers’ frequency usage and its effect on reading speed and psycholinguistic aspects studied
by Ellis, SimpsonVlach and Maynard [2]. These researchers believe that these formulaic
sequences play the unique role in human’s cognitive acquisition of language and its integrality
in communication. To date, however, there are few studies to investigate using formulaic
sequences in teaching English grammar. Except the work of Butler, who made a research on
the functions of multiword sequences in functional grammar within Spanish language[3]. This
article hopes to contribute theoretically and pragmatically for the teachers of English language
in teaching grammar effectively.Additionally, teaching English grammar is essential for
Kazakhstani pupils and students. The main reason is the format and content of the national
tests on English language to enter the local university undergraduate and postgraduate degrees.
Therefore, this research addresses new approaches and solutions to issues in teaching English
grammar.
Key words: formulaic sequences, functional grammar, English as a foreign language
Introduction
While the precise definition of formulaic language (FL) is still debated among linguists,
it seems that the majority agree thatFLis chunks of language that are memorized and acquired
as wholes and not produced or analysable by the grammar [e.g. 4; 5;6; 7; 8; 9; 10).
The formulaic language (FL) covers over 40 terms referring to its idiomatic tightness and
immutable word strings, such as by and large, by the way, in short supply, make up your mind,
which are both semantically transparent and syntactically disordered [11]. There are three (3)
types of FL often referred to in the literature:Lexical/referential, Grammatical, and Discursive
[12]. The first type, lexical/referential is often referred to as idioms, proverbs and other
conventionalized (popularized, rooted) phrases in language vocabulary like take your time, feel
free, go ahead. The second type which is the grammatical language is used mainly in
grammatical constructions and also in quantifying/determining phrases such as if I were you,
plenty of, dozens of, the majority of; while the third one is discursive which categorized as
connecting and managing speech function. Example of these are as a matter of fact, on other
hand, and moreover.
There is a consensus between linguists of the importance of FL in both writing and speaking
activities [13; 14]. It is noted in written and spoken corpora that learners use FL more
frequently than single words. Nonnative as well as native speakers rely on prefabricated
phrases like wanna for want to, gimmeforgive me, gonna forgoing to, and uses them frequently
then other new constructed phrases [15; 16]. However, many teachers are either unaware of
340
this or lack training on how to utilize formulaic language to enhance learners’ acquisition of
the targeted language [17]. In addition teaching and learning FL especially idiomatic
expressions and slangs or collocations are among the most challenging aspects of learning
English among ESL learners. Consequently teachers either focus on memorizing the
translations of idioms rather than to building understanding of how and when these idioms are
to be used, or resort to feeding learners with learning and practicing on English grammars
especially on its rules and applications [18].Therefore, this paper will investigate how to merge
learning formulaic sequences and teaching grammar.
Formulaic sequences in functional grammar
According to the works of Butler, multiword sequences or in other words formulaic
sequences play an important role in acquiring functional grammar. Ellis claims a major role for
memorization of sequences in the learning of native and second languages:
The attainment of fluent comprehension and production, both in native (L1)and second (L2)
languages, involves the acquisition of memorized sequencesof language. Learning vocabulary
involves sequencing the phonological properties of the language: the categorial units, syllable
structure, and phonotacticsequences. Learning discourse involves sequencing the lexical units
of the language: phrases and collocations. Learning grammar involves abstracting regularities
from the stock of known lexical sequences.
He presents an impressive array of detailed evidence in support of this claim. Similarly
Weinertpresents a review of the importance of formulaic language in second language
acquisition, in which she discusses evidence from a variety of approaches, as well as the
theoretical and methodological problems associated with defining and identifying formulaic
language[19]. Both Peters, concerned largely with L1, and Nattinger and DeCarrico, with a
primary interest in L2, suggest a more prominent role for preformedlanguage than had
generally been recognized[20, 21].
Since a natural language is an instrument used for communicative purposes,there is little point
in considering its properties in abstraction from the functionaluses to which it is put. The
system underlying the construction of linguistic expressions is a functional system. From the
very start, it must be studied withinthe framework of the rules, principles, and strategies which
govern its naturalcommunicative use. In other words, the question of how a language is
organizedcannot be profitably studied in abstraction from the question of why it is organized
the way it is, given the communicative functions which it fulfils. This means that linguistic
expressions can be understood properly only whenthey are considered as functioning in
settings, the properties of which are codetermined by the contextual and situational information
available to speakersand addressees. Language does not function in isolation: it is an
integratedpart of a living human (psychological and social) reality[22].
Pragmatic usage of formulaic sequences in English grammar
Why most students resist on learning grammar? Because they think grammar is boring
and has no importance in communication. How to change this view? With the help of new
approaches and teaching techniques:
1. Short formula for each tense or grammatical form
Making short formula helps visual learners to generalize the form of the particular grammar.
Moreover, it helps to decrease the complexion of grammar terms such as infinitive > v1, past
form > v2, past participle > v3.
For example:
Present simple to be verb: am/is/are +
adj/noun
Present simple verb: he/she/it + v1-s
Future simple: will + v1
Future plan: am/is/are + going to + v1-ing
Continuous: to be + v1-ing
Present perfect: have/has + v3
Present perfect continuous: have/has +
been + v1-ing
Past perfect: had + v3
Past perfect continuous: had + been + v1-
ing
Second conditional: If + Past simple, would
+ v1
341
2. Examples with formulaic sequences orexamples related to the student’s life
This part is very essential, because students put the grammar into the context and factually sees
the application of grammar in the language. Teachers may vary the order of presenting formula
or examples with formulaic sequences. He/she can first present an idiom or proverb and
formulate the formula with students. This will lead to incidental learning, which is new approach
in language teaching.
For example:
Zero Conditional: If + Present simple, Present simple. >If you give a man a fish, you feed him for
a day; If you teach a man to fish, you feed him for a lifetime. (Proverb)
3. Extended practice
Practice makes perfect. Teacher can guide and provide students practice of the presented
grammar topic with various grammar exercises and tests, reading passages (ask students to find
sentence with the same formula), chant formulas in order to memorize (Conditionals), make
sentences (ask students to make 5 true personal sentences and hide 1 false sentence in it, later ask
students to work in pairs or small groups to guess the false sentence).
Conditional chant:
If present simple, present simple
If present simple, future simple
If past simple, would + v1
If past perfect, would + present perfect
One more practice with idioms can be done in this way: teacher provides opaque or
grammatically incorrect idioms and ask students correct them grammatically. For instance, cat
got my tongue > cat gets my tongue.
Conclusion
Language testing system in Kazakhstan requires the explicit knowledge of grammar in
order to pass entry exams for university degrees. Taking IELTS or TOEFL as examples of
internationally applicable test systems, they don’t have particular tasks on checking
grammar[23]. They focus on the usage of the grammar in context while speaking or writing an
essay. I hope our testing system is on the way to change but so far we as English teachers have to
adjust our teaching into the local students’ needs. On the other hand, teaching grammar with
formulaic sequences can lead to successful results in international language tests as well.
Because students will be able to apply grammatical rules into the context and broaden their
vocabulary.
On the one hand, traditional grammarians may argue on teaching or better to say merging
lexical approach with traditional grammar methods[24]. We must admit that the language
doesn’t consist of only grammar and words; it does have big quantity of collocations, idioms,
proverbs, slangs, and clichés all in one word formulaic sequences. So, we as teachers should
provide a platform where students can acquire both, grammar along with formulaic sequences. In
my early studies on formulaic sequences there was an issue about lack of time devoted to study
formulaic sequences in the classroom. No doubt, teachers in public schools pay more attention to
the grammar and list of vocabulary, whereas formulaic sequences are omitted. The pragmatic
methods and techniques offered in this paper might solve these problems.
Достарыңызбен бөлісу: |