Сборник материалов Международной научно-образовательной конференции

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

 

Қ

азақстан Республикасының ел - рәміздерін насихаттаудың моделі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер: 

1.

 

Түрік халықтарының тарихы Қ.Аманжолов А-2002 ж 

2.

 

Қ

аз.КСР қысқаша энциклопедиясы А-1984 

3.

 

Қ

азақстан энциклопедиясы А-1989 

4.

 

Қ

азақстан тарихы журналы 

5.

 

«Қазақстан» Альбомы А-1996 ж 

 

Физика-математикалық ғылымдар 

Физика-математические науки 

«ТӨРТБҰРЫШТАР» ТАҚЫРЫБЫН ОҚЫТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

Абитаева Еркегуль Кыдырбаевна 

математика мұғалімі 

Муратова Айсулу Акыловна 

бастауыш сынып мұғалімі 

 

Түйін 

 

«Көпбұрыштар»  тарихымен  таныса  отырып,  төртбұрыштар  тақырыбын  мектеп 

математикасы  курсында  алатын  орны  мен  маңызы  көрсетілді.  Жалпы  геометрия  курсы 

оқушылардың логикасын дамытып, шығармашылығын арттырады. 

Таңбалардан – рәміздерге дейін 

5-6-сыныптар 

7-сыныптар 

8-сыныптар 

9-сыныптар 

Ежелгі 

асырлардағы 

таңбалар  

Орта 

ғасырлардағы 

таңбалар  

Таңбалардың 

сыры, 

рәміздерге шолу 

Рәміздердің құрылыс 

қоғамдағы орнының 

маңыздылығы 

Мақсаты 

Патриоттық тәрбиені қалыптастыра отырып, 

елжандылыққа, отансүйгіштікке, ізгілікке тәрбиелеу  

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

«Многоугольник» знакомясь с историей, четырехугольников показаны место и роль темы в  

курсе математики в школе. В целом курс геометрии развивает логику учащихся, повышает 

его творчества. 

 

Төртбұрыштар  -  планиметрия  курсының  дәстүрлі  материалы.Үшбұрыш  сияқты 

төртбұрыш  бір  оқулықта    қарапайым    тұйық    төрт  буынды  сынық,  екіншісінде  –  осы 

сынықпен  шектелген жазықтықтың бөлігі. Барлық әртүрлі  төртбұрыштардан  дөңестер 

бөлініп  шығады.Қазіргі  уақытта    қолданып    жүрген    барлық  оқулықтарда  

параллелограммның  жеке  түріне  жақындатылған  бір  ғана    кіріспе  жүзеге  асырылған:  тік 

төртбұрыштар мен  ромб. 

      

Ал, квадрат   бір  оқулықта  төртбұрыш  ретінде  кірістірілсе,  сонымен бірге  тік 

төртбұрыш  пен ромбта бола алады.  Ал басқасында  квадрат  тік төртбұрыштың жеке 

түрі  ретінде қарастырылады. Трапеция  параллелограммнан  кейін қарастырылады. 

     

Параллелограмның  әртүрлі    қасиеті  мен    белгілерін      орнатуда    көбінесе    тең  

ү

шбұрыштардың қасиеті мен  белгілерін, ел параллель  түзулерді үшінші бір түзу қиғанда 

пайда  болатын    бұрыштар  қасиеттерін,  түзудің    параллельдік  қасиеттерін    қолданады. 

Параллелограм  және    оның  жекелеген    түрлері    туралы  мәліметтер  оқушылардың  

логикалық  ойлауын    дамытуын  қалыптастыру  үшін      өте  қолайлы.Осы  жерде  мұғалімнің  

анықтамалармен  жұмыс  істеудің    кең  мүмкіндіктерін  алады:  мысалға,  ұсыну  оқушыларға  

төртбұрыш ұғымы  арқылы  тік төртбұрышқа анықтама беру, параллелограмм және  т.б  

оқушылар  өздерінің күшімен   анықтамасын бере отырып, олардың жекелеген  қасиеттері 

мен белгілерін орнатып дәлелдей алу. 

    

«Параллелограмм»,  «Тік  төртбұрыш»    және  т.б    тақырыбына  шығармашылық  

жұмыстарда  оқушылар қарастырылатын  төртбұрыштардың бір түрінің 4 -6 жекеленген  

белгілерді жинақтайды. 

     

Қ

азіргі уақытта  кең таралған   қарым-қатынас сабақтарын алады, білімнің  жалпы  

қ

оғамдық  көзқарасы.  Соған  қоса    оқу    процесі  белсенділенеді,  оқытушылар      жаңа    оқу 

жұмысының    әдістерін  меңгереді.  Олардың    жекеленген    бөлімдері  бойынша    білімдері  

жүйеленеді және жалпыланып қортындыланады. Коллективтік  сезімге тәрбиелеу, жолдасы 

ү

шін  жауапты,адамдармен  жақсы  араласуға  дағдыландыру  және  басқа  оқушылардың 

қ

ателерін табуға  үйрету. 

 Жалпы мектепте «төртбұрыш» тақырыбы бойынша  білім өте  қолайлы,әрі тиімді  

ө

теді. Екі және екі жарым  апта   бұрын  алдын ала  оқушыларға  тақырыптың  тізімі  мен  

сұрақтары («Қайталауға арналған  сұрақтар» бөлімінен  алуға болады ) және жаттығулар 

тізімі (оқулықтың  міндетті  жаттығулар бөлімінен)  беріледі. Мұғалім кеңесшілерді (8-10  

сыныптың  ең  үздік  оқушылары)  және  олардың  топтарын  (3-4  оқушы)  айтады.  Мұғалім 

сабақта  (немесе    сабақтан  соң)  тақырып  бойынша    барлық  сұрақтарды    кеңесшілерден 

сұрайды.  Кеңесшілер    өздерінің  топтарының  мүшелерін    дайындайды.  Сұрақтар  бойынша 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

сұрайды,тақырып  бойынша    берілген  есептерді  жеке    дәптерге  шығарылуын  тексеріп 

қ

адағалайды.    Білімнің  қоғамдық көзқарасын   қалыптастыру геометрия сабағында  жүзеге 

асады.  Оның  өтілуіне    сынып  алдын  ала  дайын:қабырғаға  берілген  есептердің  дайын 

сызбалары  (кейде  бірнеше  есептерге    бір  ғана  сызба).  Сыныпта  сағат  ілініп    тұрады  (әр 

кеңесші    қанша    оқушыны  сұрап  және    оларға  қанша  уақыт  кететінін  біліп  отыру  үшін 

керек)  және  кеңесшілер  отыратын  үстелде    жеке  орнатылады.  Әрбір  кеңесшілердің 

ү

стелінде:  сұраныс    парағы  (жауап  бергендердің  тегі  жазылған)  бағалау  үшін    11  бағанасы 

бар:  5  бағанада    теория  бойынша    бес  сұрақтың    әрбіреуінің  бағасы,  ал  қалған  5  бағанада  

ә

рбір  бес  есептің  шығарылуына  қойылатын    бағалар,  1  бағанада  –  қорытынды  баға  және 

түрлі-түсті  карточкалар    бумасы  (мысалға,  қызыл  түсті    карточкаға    параллелограмға 

арналып  жазылған есептер, жасыл түсті  карточкада – тік төртбұрышқа және   тағы сол 

сияқты)  және  теориялық    сұрақтар  тізімі.  Мұғалім  білімнің  қоғамдық  көзқарасын 

басталғанын  және    кімнің  кімге  жауап  беретінін  айтады.Жауап  берушінің    қолында 

«Төртбұрыштар»    тақырыбына  байланысты    бір  шығармашылық  жұмыс  және  тақырып 

бойынша    барлық    есептер  шығарылған  дәптер  болуы  керек.Мұғалім    қалған  оқушылардың  

жұмысына  жетекшілік  етеді.  Олар  «Дидактикалық  материалдан»  тақырып  бойынша  

бақылау  жұмысын  жазуы  да  мүмкін.Жауап  беруші    есебі бар  түрлі-түсті  карточкалардың 

бірін  алады.Кеңесші  сонан  соң    теория  бойынша    бес  сұрақ  қойып,жауап  беруіне  қарай 

бағалайды.  Одан  соң  жауап  беруші    бір  есепті  сызба  бойынша    есептің    шығару  жолдарын  

көрсетеді.  Біткен  соң    бағаланып    келесі  оқушыға    жол  береді.Ол  да  осы  сияқты  жауап 

береді.Сабақ  аяқталған  соң  кеңесші  әрбір  оқушының    жауап  бергеніне  қысқаша    мәлімдеме 

береді.  

         VI  –IX  сыныптарда  геометрия  курсында  жүйелі  түрде  жазықтағы  геометриялық 

фигуралар  оқытылып,  сонымен  қатар  көпбұрыштарға,  олардың  қасиеттерін  оқуға, 

көпбұрышты  жазықты  көсететін,  үлкендігін  қарауға  көп  назар  бөлінді.  Көпбұрыштарды 

тапсырманы шешуде әртүрлі қолданыс табады.  

 

Жазық көпбұрыштарды жүйелі оқу қарапайым геометриялық фигуралар туралы I –

IV сыныптарда қалыптасқан көріністерге сүйенеді немесе оқушылардың логикалық ойлауын 

дамыту  құралы  ретінде  әрекет  жасайды.  Бұл  жерде  көптеген  анықтамалар  енгізіледі. 

Мазмұнды  теоремалар  дәлелденеді,  «қалыптастыру»  және  «белгілер»  ұғымдарының 

қ

алыптастыру  бағытында  жұмыстар  жүргізіледі.    I  –IV  сыныптардан  бастап  –ақ  олар 

оқушыларға  таныс  және  арифметиканы  оқытуда  жақсы  дидактикалық  құрал  ретінде 

қ

ызмет  жасайды.  Балалар  бірінші  сыныпта  көпбұрыш  элементтерін  санайды:  биіктігін, 

қ

абырғаларын,  бұрыштарын,  олардың  қабырғаларын  өлшейді.  Тең  квадратқа  бөлінген 

тіктөртбұрыштар көбейтудің орын ауыстырымдылық заңын кескіндеуге пайдаланса, яғни  

екінші  сыныптарда  қолданылады.  Үшінші  сыныпта  фигура  көлемі  туралы  көрініс 

қ

алыптасып,  сонымен  қатар  негізгі  назар  квадрат  пен  тіктөртбұрыштың  көлемін 

анықтауға бөледі . 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

V  –VI  сыныптарда  геометрия  элементтерін  оқыту  кезінде  тіктөртбұрыш 

арифметикамен  алгебра  элементтерін  оқу  құралы  ретінде  ғана  емес,  сонымен  бірге  оқу 

объектісі  ретінде  көрініс  береді.    Сонымен  қатар  үлкен  назар  кесінділердің,  сынықтардың, 

бұрыштардың, көпбұрыштардың, көпжақтардың (көпбұрышты параллелипедтің, кубтың ) 

көріністері  мен  жұмыста  оқушыларға  кеңістік  көрінісін  дамытуға  бөлінеді.  Нәтиже  алу 

ү

шін  негізгі  болып,  нақтылы-индуктивті  әдіс  табылады.  Кейде  дедукция  элементтері  де 

енгізіліп  отырады.  Мысалыға,  кейбір  анықтамалардың  (  сынық  сызық  ұзындығы, 

толықтауыш сәулелер, квадрат, куб және т.б.), кейбір қасиеттердің ( АВ кесіндісі А және В 

нүктелерін қосатын кез келген сызықтан қысқа болады, бұрыштарды өлшеудің қасиеттері 

және  т.б.)  қалыптасуы,  ал  оқушылар  оларды    «түсіндіріңдер»,  «неге»  түрінде  берілген 

есептерді шығаруға пайдаланып отырады.  

 

Мектеп геометриясының бұл тарауы белгілі бір  дәрежеде танымдық функцияны да 

атқарады.  Яғни  оны  оқу  барысында  оқушылар  жеке  мәселелердің  тарихымен  де  танысады, 

олардың адам өміріндегі орны мен рөлін танып біледі. Сонымен қатар көпбұрыштарды оқу 

барысында  басқа  да  іргелес  пәндерді:  физика,  сызуды,  еңбек  сабағын  оқуға  қажетті  білімді, 

іскерлікті, және дағдыларды қалыптастыру да іске асырылады.  

 

Көпбұрыштардың  планиметрия  курсында  оқылған  қасиеттері  мен  белгілері 

стереометрия  курсында  кең  қолдану  табады.  Сондықтан  мұғалім  мұны  әрқашанда  еске 

сақтап, ұдайы қайталау жұмысын ұйымдастырып отыру керек . 

 

Планиметрияның  мектептік  курсында  көпбұрыштар  ұғымы  әртүрлі  беріледі. 

Мысалыға,  А.В.  Погорелов  және  Л.С.  Атанасиян  және  т.б.  оқулықтарда   

n

A

A

A

...

2

1

 

көпбұрышы ортақ ұшы бар кез келген екі 

n

n

A

A

A

A

А

А

1

...

3

2

2

1

,



  кесінділерінің әрқайсысы  бір 

түзудің бойында жатпайтын фигура ретінде пайымдалады. Бұл жағдайда көпбұрыштардың 

ауданын қарастырғанда (тіктөртбұрыштың, параллелограмның, үшбұрыштың және т.б.), 

олардың әрқайсысы туралы сәйкес жазық көпбұрыш деп қарастырылады, яғни көпбұрышпен 

шектелген жазықтың шекті бөлігі.  

 

Егер  курста  қаралатын  мәселелер  тізімі  алдын  –ала  бағдарламамен  анықталған 

болса, ал оның құрылысы тақырыптарды оқыту реті әртүрлі оқулықтарда бірыңғай емес. 

 

Мысалыға,  А.  Д.  Александров  және  Л.С.  Атанасиян  оқулықтарында  оқушының 

практикалық  іс  –тәжірибесін  пайдалану,  оқытылатын  теорияның  қолданулары  кең  орын 

алған . Сонымен бірге көпбұрыштарды оқу кезіндегі көрнекілік туралы айтпауға болмайды. 

Оқулықтағы  көп  санды  суреттер  мұғалім  шығармашылығын  ешқандай  жағдайда 

шектемейді. Сол уақытта бұл құрылған жағдай күйінде өз бетінше белгілі бір бөлімді оқуға 

мәжбүр  болған,  оқушыға  мүмкіндік  береді.  Жақсы  иллюстративті    материалда  ойлау 

логикасын, дәлелдеу жолымен идеясын  «көруді» бақылайды.  

Бұл  тақырыпты  оқу  барысында  оқушылар  ой-өрісінің  даму  өте  ауқымды.  Себебі, 

біріншіден,  бұл  тақырыпқа  енетін  көпшілік  теоремалар  мен  есептерді  шығару 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

ү

шбұрыштардың  теңдігі  белгілеріне  сүйенеді.  Яғни  оқушылардың  үшбұрыштар  теңдігінің 

белгілерін  қолдана  білуге  дағдылануы  одан  әрі    дамиды.  Екіншіден,  оқушылардың 

геометриялық фигуралар белгілері мен қасиеттері туралы түсініктері кеңейеді. Осылардың 

негізінде  тақырыпта  қарастырылатын  төртбұрыштардың  белгілері  мен  қасиеттерін  оқу 

және оларды есептер шығаруда  қолдану іске асырылады.  

Төртбұрыштар  туралы        мағлұматтар  бұдан  кейін  келетін  «Фигураларды 

түрлендіру»,  «Жазықтықтағы  декорттық  координаталар»,  «Жазықтықтағы  векторлар» 

тақырыбын оқығанда, сондай – ақ стереометрия курсында кең қолданылады. Сондықтан да 

тақырыпты  оқу  барысында  басты  назар  төртбұрыштардың  қасиеттері  мен  белгілерін 

қ

олдану  іскерлігін  қалыптастыратын,  олардың  нақты  түрлері  мен  элементтері  ажырата 

білуге үйрететін есептерге аударылуы керек. 

Қ

аралатын  төртбұрыштар  қасиеттері  мен  белгілерін  қолдану  іскерлігін 

қ

алыптастыратын, олардың нақты түрлері мен элементтерін ажырата білуге үйрететін 

есептерге аударылуы керек.  

Қ

аралатын  төртбұрыштар  қасиеттері  ең  алдымен  геометрия  курсын  одан  әрі 

туғызу үшін беріледі.  

Тақырыпқа үшбұрыштың орта сызығы және  трапецияның орта сызығы қасиеттері 

дәлелдеуге  қажетті  Фалес  теоремасы,  сонымен  қатар,  тікбұрышты  үшбұрыштың  сүйір 

бұрышының  косинусы  туралы  теореманы  дәлелдеуде  пайдаланылатын  Фалестің 

жалпыланған теоремасы енгізілген.  Бұл теоремалар қосалқы сипатта, сондықтан олардың 

дәлелдемелерін  жан  –жақты  талдаудың  және  оның  қолдануына  арнайы  тоқтаудың  қажеті 

жоқ.    Ең  бастысы  оқушыларды  бұл  теоремалардың  тұжырымдарының  мағынасымен  және 

оларды қолдану мысалдарын таныстыру жеткілікті. 

 

Қ

орыта  келе,  «көпбұрыштар»  тарихымен  таныса  отырып,  осы  тақырыптың 

мектеп  математикасы  курсында  алатын  орны  мен  маңызы  көрсетілді.  Жалпы  геометрия 

курсы оқушылардың логикасын дамытып, шығармашылығын арттырады 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

1.

 

«Білім –образования» мемлекттік бағдарламасы. Алматы : РБК, 2000 

2.

 

Бүкүбаева  К.О.    Геометрия.  Оқыту  әдістемесі:  Жалпы  білім  беретін  7  –сынып 

мұғалімдеріне арналған. –Алматы : Атамұра, 2003. – 96  бет.  

3.

 

Қ

.  Жұбаев.    Геометрия  пәнін  оқыту  әдістемесі:  Оқу  құралы  /  Алматы. 

Республикалық баспа кабинеті, 1997 ж., 185 бет. 

4.

 

Глейзер  Г.И.    Мектептегі  математика  тарихы:  ІV  –VІ  кластар.  Мұғалімдерге 

арналған құрал. Алматы. «Мектеп» баспасы. 

5.

 

А. Собалақов. Математика тарихынан. Алматы – 1966. «Мектеп» баспасы. 

6.

 

Погорелов А.В.  Геометрия: Орта мектептің 7 – 11  сыгыптарына арналған оқулық. 

4 –басылымы –Алматы : «Мектеп» баспасы, 2001 -   384   бет. сур.      

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ  ШЕБЕРЛІГІ - БІЛІМ БЕРУДЕГІ  ЖАҢАША ОҚЫТУДЫҢ 

Ә

ДІС-ТӘСІЛДЕРІН ҚОЛДАНУ ДА 

Азамбай Мүшел 

«Ақжал негізгі орта мектебі» КММ 

ІІІ деңгейлі информатика пәнінің мұғалімі 

Қ

арағанды облысы, Шет ауданы, Ақжал кенті, 

Қазақстан 

 

Түйін 

Қ

азіргі заман талабына  сай  білім беру жүйесін жаңғырту барысында баланы тұлға деп 

тану, оның пікірімен санасу,үнемі жаңалыққа ұмтылып,  алдыңғы қатардан көріну және әр 

оқушының бойына жақсылық шамын жағып, бұлақтың көзін ашу арқылы биік  мақсаттарға  

жетелеу  менің  басты  ұстанымым. 

Түйінді сөз: Білім берудегі жаңаша оқытудың әдіс-тәсілдері- 7 модульді іс тәжірибемде 

ықпалдастыра қолдану арқылы оның артықшылығына, тиімді екеніне көз жеткізу.                                                                                                          

Аннотация 

 

Метод    интегрированного    обучения    с  применением    современных    эффективных  

способов  убедиться  в  том,  что  его  образование  является  новым  задачам  системы 

профессионального развития учителей, субъектный подход для учителей. 

        Ключевые слова: профессиональное развитие учителей, субъектный подход. 

 

Summary 

 

In  the  article  the  analysis  is  given  to  new  tasks  of  system  of  professional  development  of 

teachers, the subjectival approach of the organization of courses for teachers is also described. 

        Key words: professional development of teachers, subjectival approach. 

 

 

Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев: «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер – бүгінгі 

мектеп  оқушылары,  мұғалім  оларды  қалай  тәрбиелесе,  Қазақстан  сол  деңгейде  болады. 

Сондықтан, ұстазға жүктелетін жүк ауыр» деген болатын.  

 

Қ

азіргі  заман  мұғалімінен  тек  өз  пәнінің  терең  білгірі  болу  емес,  педагогикалық-

психологиялық  сауаттылық,  жан-жақты  тарихи  таным,  саяси  экономикалық  білімділік 

және  ақпараттық  сауаттылық  талап  етілуде.  Ол  заманына  сай  білім  беруде  жаңалыққа 

жаны  құмар,  шығармашылықпен  жұмыс  істеп,  оқу  мен  тәрбие  ісіне  еніп,  оқытудың  жаңа 

технологиясын  шебер  меңгерген  жан  болғанда  ғана  білігі  мен  білімі  жоғары  тұлға  ретінде 

ұ

лағатты саналады. 

 

Қ

азақстан Республикасының «Білім туралы»  заңында мемлекеттік  саясат негізінде 

ең  алғаш  рет  әр  баланың  қабілетіне  қарай  интеллектуалдық  дамуы  жеке  адамның 

дарындылығын  таныту  сияқты  өзекті  мәселелер  енгізіліп  отырғаны  белгілі.  ХХІ  ғасыр-

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

бәсеке  ғасыры,  бұл  бәсеке  енжарлықты,  керітартпалықты  көтермейді.  Еліміз  егемендігін 

алып,  өзін  бүкіл  әлемге  мойындата  бастаған  осы  кезеңде  біздің  қоғам  дарынды,  қабілетті, 

жан-жақты жетілген адамдарды қажет етеді. Сондықтан да еліміздің білім берудегі ұлттық 

жүйесі өте қарқынды өзгерістер сатысында тұр. Бүгінгі таңдағы негізгі мақсат - ұлттық 

құ

ндылықты  әлемдік  деңгейге  шығаруға  қабілетті,  өзіндік  жеке  көзқарасы  қалыптасқан 

тұлға  тәрбиелеу.  Ол  үшін  оқушылардың  белсенділігін  арттыру,  ізденімпаздыққа  үйрету 

және білімді өз бетінше алуы мен қолдана білетін дарын иесін тәрбиелеу керек. 

 

Ендеше,  бүгінгі  біздің  алдымызда  тұрған  келелі  міндет-оқытудың  жаңа 

технологияларын  қолдана  отырып,  саналы,  рухани  бай,  салауатты,  жан-жақты  дамыған 

жеке  тұлға  даярлау.  Қазақтың  кемеңгер  ұстазы  Ахмет  Байтұрсынұлы  «Елді  түзетуді 

бала  оқыту  ісін  түзетуден  бастау  керек»  деген  болатын.  Сондықтан  да,  қазіргі  кезде 

білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру деңгейіне жетуге ат салысуда, ертеңгі 

болашағымыздың  сапалы  білім,  саналы  тәрбие  алуы-қазіргі  қоғамдағы  ұстаздарға 

байланысты.  Сонымен  қатар  қазіргі  заман  талабына  сай  әр  түрлі  технологиялар,    әдіс- 

тәсілдер келіп қосылуда. Оның дәлелі -  ұстаздардың  «Өрлеу»  Қарағанды облысы бойынша 

педагог  қызметкерлерінің  біліктілігін  арттыру  институтына  оқытудағы  Кембридж 

тәсілінің теориялық негіздерін оқып - үйрену курсы.  

 

Қ

азіргі  таңда  мен  осы  курсты  аяқтап,  оқыту  мен  оқуда  жаңаша  жұмыс  жасауға 

талпынған,  өзгеріске      ұмтылған    информатика  пәні  мұғалімімін.  Осы  өзгеріске  деген 

қ

ызығушылық пен сүйіспеншілік қана адамды небір қиын әрекеттерге жетелейді, іске батыл 

кірісуге  септігін  тигізеді.  Нәтижесінде  бір  емес,  бірнеше  жас  жүрекке  мәңгі  ұстаз  болып 

қ

алуға  тырысудамын.  Оған  жетудің  жолы  мен  үшін  оңай  болмасы  анық.  Бірақ  мен 

қ

орықпаймын!  Өйткені  менің    қалтамда  –  үш  айлық  оқуда  жиып,  түйген  білімім, 

дағдыларым  бар.  Әріптестер  арасына  келгенде  біз  нені  үйренгенімізді  олармен 

ынтымақтастықпен жүзеге асыруға тырыстық. Ие, әркімнің санасында өткен күндер бізге 

не  берді,  алдағы  күндерден  не  күтемін  деген  ойлар  мазалары  сөзсіз.  Міне,  біз  осының 

барлығына  сыни  көзқараспен  қарауды  үйрендік.  Біздің  басты  көңілге  түйгеніміз-сабақты 

оқушының қызығушылығын оятатындай етіп ұйымдастыру. Яғни, сабақ үстінде оқушының 

рөлін  көтеру  көзделіп  отырады,  білімді  дайын  күйде  алмай,  өзі  ізденіп  табуды  үйренеді. 

Мұғалім  тек  оларға  бағыт-бағдар  беріп,  оқыту  барысын  ұйымдастырады.Оқушылардың 

білімді  өзі  алуына  итермелейді.  Міне,  осылай  өткен  күндерден    алған    тәжірибемді 

арқаланып, алға беттеп келемін...  

 

Сонымен  бірге,  курста  алған  «Оқытуда  кездесетін  кедергілер,  оны  жою  жолдары», 

«Мұғалім  мен  оқушы  қарым-қатынасы»,  «Білім  беру  үшін  бағалау  және  оқуды  бағалау», 

«Сыныптағы  оқушылар  үшін  оқу  үдерісін  жақсарту  жолдары»,  «Сыни  тұрғыдан  ойлау 

стратегиялары»,  «Көшбасшылық»  және  тағы  басқа  тақырыптағы  алған  білімдеріміз-

келешек  жұмысымыздың  басты  көмекшісі  болды  десек  артық  айтпаған  болар 

едік.Ұлыларымыздың бірі Ж.Аймауытов «Сабақ беру-үйреншікті жай шеберлік емес,ол-

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

ү

немі  жаңадан  жаңаны  табатын  өнер»-деп  айтқандай,  үйренген  жаңалығымызды 

қ

олдана білуіміз –ол әр ұстаздың өз еншісінде. 

 

Кез-келген ұстаз алдымен сабақ жоспарын құрарда өздері сабақ беретін сыныптардағы 

оқу  бағдарламасына  сәйкес  білім  беру  мен  білім  алудағы  әдіс-тәсілдерді  таңдайды,  яғни 

түрлі  интерактивті  оқыту  формаларын  қарастырады.  Сабақтың  оқушыны 

жалықтыратындай бір сарынды болып кетпеуі үшін шағын топтар жұмыстарын, жұптық 

жұмыс, жарыстарын, тренингтер саяхат сабақтар ұйымдастыруы керек. Мұндай әрекетте 

жұмыссыз  отыратын  оқушы  аз  болады,  тіпті  болмайды  да.  Өз  тобындағы  балалармен 

қ

арым-қатынасқа  түсе  отырып,  өзіндік  пікірі  қалыптасады,  даму  динамикасы  жетіледі, 

құ

рдастарымен ынтымақтастыққа, бірлесіп жұмыс істеуге үйренеді. Сыни тұрғыдан ойлау 

технологиясы бойынша алдымен «ой қозғау» стратегиясы жүзеге асады. Оқушының зейінін 

сабақтың негізгі идеясын табуға ұйымдастыруды шешетін бұл стратегияның дұрыс қойыла 

берілуі – ұстаз еңбегінің шеберлігін көрсетеді. Немесе «миға шабуыл» деп жүрген бұл тәсіл 

сабақтың  кіріспе  бөліміне  сәйкес  келеді.  Көп жағдайда  оны  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы 

қ

олданылатын  диалог  түрінде  көреміз.  Сабақтағы  оқушының  келесі  іс-әрекетке  көшуіне 

дұрыс  қойылған  сұрақтар  өте  ықпал  етеді.  СТО  технологиясының  «кубизм»,  «сен-маған, 

мен-саған»,  «сұқ-саусақ»  стратегиялары  арқылы  оқушылардың  сұрақтар  қойып,  оған 

мағыналы  жауаптар  қайтаруына  жол  ашамыз.  Бір  қарағанда,  ойын  түрінде  көрінген  бұл 

ә

дістер жалпы оқушының сөйлеу мәдениетін , өзіндік ой-пікірлерінің қалыптасып, өзін-өзі, 

бірін-бірі  оқытуына  белсенді  ықпал  етті.  Сабақтардағы  топтық  жұмыстарда  балалардың 

қ

ызығушылығының,  пәнге  деген  ынтасының  артқанын  сабақ  соңында  смаиликтер  арқылы, 

басқа да сұрақ-жауап әдістері арқылы байқадым. Жалпы, алғанда сұрақ – ол білімді тексеру 

құ

ралы  емес,  тереңдету  құралы  екенін  ойға  түйдім.  Пәннің  ерекшелігін,  сыныптың 

жағдайына,  оқушылардың  білім  деңгейлеріне,  жас  ерекшеліктеріне,  оқу  материалдарының 

жоспарына  қарай  іс-әрекеттер  ұйымдастыруды  жоспарладым.  Қайталау,  жинақтау 

сабақтары болғандықтан, оқушылардың өзін бағалай білуіне ықпал ететін «Семантикалық 

карта» бойынша жұмыстарды орындаттым. Топтық, жұптық, сыныптық жұмыс ретінде 

ө

ткілген тақырыптарға ассоциация құру, сызбалар  сызу,  Венн диаграммасын салу сияқты 

тапсырмаларды  оқушылар  қызыға  орындады.  Тапсырмаларды  орындау  барысында 

міндеттерді шешуге, игерілген білімін, іскерлік дағдыларын жұмылдырады, басқалармен өзін 

салыстыру  арқылы  өзін-өзі  реттей  білуге  машықтанады,  белсенділік  ұстанымының  пайда 

болуына  жәрдемдеседі.  Бұдан  әр  оқушының  дербестілігі,  яғни  ынталықпен, 

бастамашылықпен  кейбір  мәселелерді  үлкендердің  (мұғалімдердің)  көмегінсіз  шешудің 

жолдарын  ісдестірумен  тікелей  байланыстылығы  шығады.  Оқушы  өзінің  мүмкіндіктерін 

түсінуі,  оның  іс-әрекетті  орындаудағы  дербестігіне  тәуелді  деп  есептеймін.  Талданып 

отырған  сұраққа  ,  мәселеге  ,  есепке  белсенді  пікір  білдіру,  жолдастарының  жауабын 

толықтыруға  бағытталған  ұмтылыс,  қателіктерді  жөндеу-  осының  бәрі  белсенділік  пен 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

дербестіктің айқын көрсеткіші. Осыдан топ ішінде пікірі құнды, алға ұмтылған, көшбасшы 

ретінде жан-жақты жетілген, озық ойлы оқушының дараланып шығары сөзсіз.  

Жаңа  технология-мұғалімнің  мүмкіндігін  қуаттандыратын  құрал.  Жаңа  ақпараттық 

технологияны  сабақ  барысында  қолдану  оқушылардың  пәнге  деген  қызығушылығын 

арттырады  және  оның  бірнеше  артықшылықтары  бар.Осы  артықшылықтарды  мектепте 

сабақ беру барысында да, сабақ нәтижелерінен де көруге болады. 

1.Керекті ақпаратты дәл мезетінде алуға мүмкіншілік бар. 

2.Оқытудың тиімділігі жоғарылайды, оқу материалын оқушы өздігінен  

іздеп табуына мүмкіндік бар. 

3.Оқушылардың білуге құштарлығын арттырады, табиғи сұранысын  

қ

анағаттандырады. 

4.Оқытудың көркемдігі артады, яғни берілетін материалдарды жинақы  

түрде беруге болады. 

5.Уақыт үнемделеді, үнемделген уақыт қосымша тапсырмаларды  

орындауға жағдай жасайды. 

6.Мұғалім мен оқушының жұмысын жеңілдетеді. 

Қ

азіргі  таңда  7,8,9  сыныптарға  сабақ  беріп  жүрмін.  Жаңаша  оқыту  әдісіне  негізделіп 

құ

растырылған сабақтарымды ой елегінен өткізсем, әрине жаңа стратегияларды қолдануда 

алға ілгерілеушілік бар. Уақытты да  ұтымды пайдаланып жүрмін.       

«Айтып  берсең,  ұмытып  қалармын,  көрсетіп  берсең,  есте  сақтармын,  өзіме  жасатсаң, 

ү

йреніп алармын»,-деген Шығыс нақылы бар. 

Мысалы  қазіргі жеті модуль аясында  жоспарға сай  сабақтар өткізу барысында  оқушылар 

ө

здерінің ойларын жинақтап, еркін ашық жеткізе алуда өздеріне деген сенімділік пайда болды, 

сонымен қатар оқушылар сындарлы сөйлеуге, түсінуге, сыни тұрғыдан ойлануға дағдыланған 

жаңалыққа,  өзгеріске  толы,  қызықты  сабақтар  болды.  Оқудағы  кедергілерді  жоя  отырып, 

қ

алай оқытудың жолын үйрету арқылы  мінсіз оқушыны қалыптастыра  алдым. 

 

Сонымен қатар әр түрлі стратегияларды қолдану барысында, әр оқушының сабақтан 

алған әсерлерін көру, менің педагогикалық іс тәжірибеме қосқан үлкен жетістіктерімнің бірі 

болды десем, артық айтқандық емес. Оқушыларыммен  оқыту үдерісінде  жаңаша, өзгеріске 

толы,  өзара  қарым-қатынас  пен  ынтымаққа  құрылған  сабақтың  берері  мол  екен.  Білім 

берудегі  жаңа  тәсілдердің    ішіндегі    өзара  бағалау,  өзін-өзі  бағалау,  сыни  тұрғыдан  ойлау, 

ойды  тұжырымдау,  кері  байланыс    сияқты    тәсілдерді  қолдануда    олардың  белсенділігі  

артып,  сабақтың  нәтижелі  болуына  оң  септігін  тигізді.  Сынып  оқушылардың  арасында 

талантты оқушыны да бірден байқай аласың. Себебі, олар бірнеше жыл бойы қалалық және 

облыстық  компьютерлік  графика  және  тұсаукесер  сайыстарына  қатысып  жүлделі 

орындарға  ие  болып    жүр.  Мен  ол  оқушыларға    интернеттен  қосымша  мәліметтер  іздеу, 

немесе  өткен  сабақ  бойынша  бейнеролик  дайындап    келу  сияқты  қосымша  тапсырмалар 

беріп  отырдым.  Олай  істегенім  ол  оқушылар  үнемі  даму  және  ізденіс  үстінде  болу  керек. 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

Тағы  да  айтар  болсам    оқушылардың    өзін-өзі  бағалауда    өздерін  шынайы,  әділ  бағалауы, 

сонымен  қатар  компьютерде  практикалық  жұмыстарын  орындағаннан    кейін,  жұптасып  

бірін-бірі бағалай  алатын дәрежеге жетулері. Осы кезде оқушылар бір-бірінің жұмыстарына 

сын көзбен қарай отыра, әділ бағасын беріп, оның себебін де түсіндіріп бере алды. 

        Сонымен мен қазіргі заман талабына сай дәстүрлі  оқытуды сындарлы оқыту түріне 

түбегейлі  өзгерттім.  Нәтижесінде  мұғалімнің  әдістері  оқушыға  тек  бағыт  беру,  оқушы 

пікірінің  құнды  екенін  ескеру,  әр  сабақтың  өн  бойында  ынталандырып  оқыту,  сұрақ  қою 

техникасын түрлендіру болғандықтан   оқушылардың  білім  дәрежелері ілгерлеуде. Осының 

дәлелі  

         Қарағанды  қаласы    Назарбаев    Зияткерлік  мектебінде  өткен  «Педагогтың    кәсіби 

дамуы  серіктестік  жаңашылдық,  келешек»  атты  конференцияға  қатысып,  тәжірибе 

алмастым. Бұл да бір жетістік деп ойлаймын. 

         Олай  болса,  еліміздің  болашақ  ұрпағына  сапалы  білім  мен  саналы  тәрбиені 

қ

алыптастыруда,  сол  тұлғаның  қабілеті  мен  танымдылығының,  қабілетінің    дамуына  

Сыни  тұрғыдан  ойлауға  үйрету  әдістердің    ықпалы    өте  зор.  Оқушыда    өзіндік  сыни  

көзқарас,  қоршаған  ортамен  қарым  қатынасы,  кез  келген  жағдайдан  шығу  жолдарын  ойлап 

табу,  белгілі  келісімге  келу,  сенімділік,  ынтымақтастық,  жауапкершілік  сияқты 

қ

абілеттерінің  шыңдалуына,    қалыптасуына    мүмкіндік  береді,  дамытады.  Білім  беруде, 

сабақ  беру  мен  бүгінгі  білім  берудегі  жаңалықты,  жаңа  әдіс  тәсілдерді,  яғни  жеті  модульді 

сабақ үрдісіне  енгізу  мұғалім  үшін  күттірмейтін  мәселе. 

        Мұғалім  қандай  болса,  мектебі  сондай  болмақшы,  яғни  мұғалім  білімді  болса,  білген 

білімін  басқаға  үйрете  білетін  болса,  ол  мектептен  балалары    көбірек  білім  алып  

шықпақшы.  Ең  әуелі,  мектепке  керегі  –  білімді,  оқыта  білетін  ұстаз»,  -  деген  сөздерімен 

қ

орытындылағанды жөн көрдім. 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер 

 

1.

 

Қ

Р  Президентінің  2010  жылғы  7  желтоқсанындағы  №1118  жарлығымен  бекітілген 

Қ

Р-да  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік 

бағдарламасы. 

2.

 

Қ

Р-ның  педагог  қызметкерлерінің  біліктілігін  арттыру  курстарының  бағдарламасы 

(үшінші деңгей) 

3.

 

Қ

азақстан Республикасының «Қазақстан-2030» стратегиялық бағдарламасы. 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

ФИЗИКА ПӘНІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ 

САУАТТЫЛЫҒЫН ДАМЫТУ 

Гүлдана Рамазановна Алимжанова, 

М. Жұмабаев атындағы № 39 гимназия 

физика пәні  мұғалімі, 

Қ

арағанды қаласы, Қазақстан Республикасы 

 

Түйін 

 

Мақала  оқушылардың  шығармашылық  ойлауын  қалыптастырады  және  дамытуға 

жетелейді. 

Аннотация 

 

Статья  посвящена  формированию  и  развитию  творческих  качеств  учащихся  на 

уроке физики.   

        

   

 

Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасы педагогтарының алдына аса маңызды міндет 

қ

ойылды  –  еліміздің  зияткерлік  әлеуетін  дамыту,  қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдерін  жетік 

меңгерген,  сын  тұрғысынан  ойлау,  ақпаратты  өздігінен  іздеу  мен  талдау  дағдыларына  ие 

тілдік тұлғаны қалыптастыру. 

 Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев: «Болашақта еңбек етіп, 

ө

мір сүретіндер – бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан 

сол  деңгейде  болады.  Сондықтан,  ұстазға  жүктелетін  жүк  ауыр»   деген  болатын.  Қазіргі 

заман  мұғалімінен  тек  өз  пәнінің  терең  білгірі  болу  емес,  педагогикалық-психологиялық 

сауаттылығы,  жан-жақты  тарихи  танымы,  саяси  экономикалық  білімділігі  және 

ақпараттық  сауаттылығы    болуды    талап  етуде.  Әрбір  ұстаз,  заманына  сай  білім  беруде 

жаңалыққа  жаны  құмар,  шығармашылықпен  жұмыс  жасап,  оқу  мен  тәрбие  ісіне  еніп, 

оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары 

тұлға ретінде ұлағатты саналады. 

 Қазіргі  ғылыми-техникалық  прогресс  заманы    оқушының  бойынан    ойлау  бейімділігі 

жетілген, тапқырлық пен сезімталдықты, шеберлік пен іскерлік қасиеттерді талап  етеді. 

Ал,  мұндай  қасиеттердің    шығармашылық  негіздерін,  мектептен  бастап  үйрету 

қ

ажеттілігі туындап отыр. Осы мақсатты әрбір пән мұғалімі  өз сабақтарында  қоя  білуі  

керек деп ойлаймын. 

    Мысалы,  физика  пәнін  оқыту    барысында  ,  басты  назарда  төменде      берілген 

шарттарды ескеруіміз керек: 



 

тақырыпты  талдай және формулаларды  қорыта білуге үйрету; 



 

теориялық заңдардан  логикалық қорытынды шығара білуге тәрбиелеу; 



 

заңдылықтарды  эксперименттік жолмен тексеруге дағдыландыру; 



 

зертханалық  жұмыстар  нәтижесін  белгілі  бір  теориялық  негізде  дәлелдей  білуге 

бағыттау және виртуальді жұмыстар орындату, 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

Оқушылардың ғылыми-техникалық ойлауы физика мен математиканың арасындағы терең 

байланысты  таба  білуге,  олардың  техникада  қолдану  мүмкіндіктерін  алдын-ала  болжай 

білуге,  физикалық  идеялардан  түрлі  техникалық  конструкциялар  мен    схемалардың  

модельін    жасай  білуге  үйрету  арқылы  дамытылады.  Бұған  шала  өткізгіштер  мен 

электромагниттік толқын теорияларын мысал ретінде алуға болады, себебі оның негізінде 

электротехниканың және радио- телевизиялық техниканың қарыштап дамығаны белгілі. 

     Табиғаттың  обьективті  заңы  энергияның  сақталу  және  айналу  заңы  мектепте 

оқытылғанда,  табиғат  құбылыстарының  өзара  байланыстылығы,  материя  қозғалысы 

формаларының өзгеруі, энергияның сақталуы туралы ол заңның негізгі идеясымен танысады. 

Бұл оқушылардың диалектикалық ойлауын дамытуға қолайлы мүмкіндік туғызады. 

     Оқушылардың  индуктивтік  ойлауы  логиканың  синтездік  тәсілі негізінде    дайындалады. 

Мысалы,  балалардың  жұқа  резеңке  шарларын,  футбол  добы  мен  машина  баллонының 

камераларын  насоспен  үрлеп  толтыруы,  сабын  суы  көпіршіктерінің    шығарылуы,  Паскаль 

шарымен  тәжірибе  жасауы  арқылы  жеке  фактілерді  қорытып,  Паскаль  заңын  түсіндіріп, 

оның тұжырымдамасын береміз. 

Оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  және  логикалық  ойлауын  дамытуда  оларға 

эксперименттік  есептер,  практикалық  тапсырмалар,  зерттеушілік  бағыттағы 

зертханалық  жұмыстар,  тапқырлыққа  баулитын  қызықты  эксперименттік  тапсырмалар 

орындаттырудың  маңызы  ерекше  .  Физика  сабақтарында  және  қосымша    үйірме 

жұмыстарында  ғалымдардың  ,    өнертапқыштардың    өмір  жолы  мен    еңбегі  туралы 

теориялар  және  олардың  өмірдегі  орнымен  таныстырып  отыруды    да,  әдетке  айналдыру 

керек.  Сонда  физиканы  оқытудың  міндеттерінің  де  дұрыс  шешілуіне    қолайлы  жағдай 

туындайды, атап айтқанда, 

а) оқушы есеп шығарудағы  тиімді тәсілдерді дұрыс таңдай біледі және орындайды; 

 б) физикалық шамалардың өлшем бірліктерін тексере алады ; 

 в) физикалық заңдардың өмірде қолданылу орнын түсінеді және  біледі;   

    Оқушылардың  ғылыми-техникалық  ойлауы,  физика  мен  математика,  информатика  

арасындағы  терең  байланысты  таба  білуге,  олардың  техникада  қолдану  мүмкіндіктерін 

алдын-ала  болжауға,  физикалық  идеялардан  түрлі  техникалық  модельдер  мен    схемаларды 

жасай  білуге  үйрету  арқылы  дамытылады.  Мысалы,  зертханалық  жұмысты  орындау  үшін  

оқушыларға  мұғалім  қысқаша  нұсқау беріп, қалай істеу туралы бағыт-бағдар  көрсетеді, 

екінші  кезеңде,  мұғалімнің  айтуымен      оқушылар  әрекет  жасап,  физикалық  өлшеулер 

жүргізеді,  үшінші    кезеңде,  мұғалім  оқушылардың  қандай  әрекет  жасайтыны  туралы 

жазбаша нұсқау береді, төртінші кезеңде  жұмыстың мақсатын тұжырымдайды,  оқушылар 

ө

здері  соған  қажетті  құрал  жабдықтарды  таңдап    алады,  есептеулер  жүргізіп, 

қ

орытындылайды.    Оқушылардың  өз  бетінше  түрлі  практикалық  жұмыстарды,  деңгейлік 

тапсырмаларды    орындауы,  ізденіп-ойлануы,  есеп  шығаруы,  олардың  шығармашылығы  мен 

зерттеушілік  қабілеттерінің    көзі  болып  табылады.  Бұл  жағдайда    мұғалімнің    қызметі 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

жұмысты орындауға  бағыт бағдар  беру, бақылау және кері байланыс жасауға жәрдемдесумен 

шектеледі. Бұл әдістер сабақтың мақсатына   сай қолданылуы тиіс. Қай уақытта, қандай 

ә

дісті тиімді қолдану – мұғалімнің  шығармашылық ізденісінің жемісі.  

Оқушылармен  физикалық  есептер  шығару  барысында,  негізінен,  формулаларды 

пайдалану  арқылы    шешу  жолдары  көзделеді,  ал  есеп  шығару  іскерліктерін  қалыптастыру 

мәселесіне  жеткіліксіз  көңіл  бөлінеді.  Сондықтан,  есептің  шығарылу  жолын  жан  -  жақты 

талдау  нәтижесінде  оны  басқа  есептерге  де  қолдану  жақтарына  көбірек  көңіл  бөлгеніміз 

дұрыс.  Яғни,  фактілер  пайдаланумен  ғана    шығарылған  есеп,  оқушылардың  білімдері  мен 

іскерліктерінің  арасындағы  байланысты  жеткілікті  мөлшерде  анықтай  алмайды.  Сол 

себепті, есеп шығару процессінде оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту туралы 

айта  алмаймыз  .  Сондықтан,    табылған   шешімді  есептің  нақты  шешімі  ме,  әлде 

басқа  да  шешімдері болуы мүмкін бе?- деген сұрақтар төңірегінде  зерттеу жүргізу арқылы 

оқушылардың  ойлау  қабілетін  дамытуға  болады.    Бұл  мақсатты  сандық  және  сапалық 

есептер  шығару  кезінде  де,  жүзеге  асыру  мүмкіндіктері  бар.      Дегенмен, 

ә

р  ұстаздың  шеберлігі, шығармашылық  ізденісі ғана жетістіктерге   қол  жеткізері сөзсіз.  

Сабақтың   оқушыны   жалықтыратындай  бір  сарынды   болып  кетпеуі   үшін , 

топтық    жұмыстар,  жұптық  жұмыс,   жарыстар,   тренингтер     ұйымдастыруға 

болады.  Мұндай   жағдайда  бос   отыратын   оқушы   аз   болады,  тіпті   болмайды   да. 

Ө

з  тобындағы  балалармен  қарым-қатынасқа  түсе  отырып, өзіндік  пікірі  қалыптасады, 

даму  

динамикасы 

жетіледі, 

құ

рдастарымен  

ынтымақтастыққа, 

бірлесіп  жұмыс  істеуге  үйренеді. Сыни тұрғыдан  ойлау технологиясы бойынша  алдымен 

«ой  қозғау»  стратегиясы  жүзеге  асады.  Оқушының  зейінін  сабақтың  негізгі  идеясын 

табуға   ұйымдастыруды  шешетін   бұл  стратегияның   дұрыс   қойыла   берілуі  – 

ұ

стаз  еңбегінің шеберлігін көрсетеді. Әр оқушының өзінің  мүмкіндіктерін түсінуі, оның іс-

ә

рекетті  орындаудағы  дербестігіне   тәуелді  .      Білім-теңіз,   оның  тереңін    жетік 

білетін,   қыр-сырын  меңгерген,  құпиясын  аша  алатындар  ғана  бойлай  алады.  Мұндай 

адамдарды мұғалімдер ғана тәрбиелеп, дайындайды. Мұғалім білімді  оқушы санасына  сабақ 

арқылы  жеткізеді,   ал  сабақ  сапасын   арттыру    әр  мұғалімді    толғандыратын  маңызды 

мәселе. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1. Мұғалімге арналған нұсқаулық, Бірінші деңгей. 

«Назарбаев зияткерлік мектебі»ДББҰ, 2013 

2. Сборник материалов региональной конференций ,2011жыл. 

3.Журнал «Педагогикалық диалог» № 2, 2016  

 

ДИФФЕРЕНЦИРОВАННЫЙ ПОДХОД В ОБУЧЕНИИ МАТЕМАТИКЕ НА 

СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ

 

Алкенова Бактыгуль Жаксылыковна 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

КГУ ОСШ№11, 

учитель математики, 

город Караганды, 

Казахстан 

Түйін 

       Мақалада  қазіргі  заманда  жалпы  білім  беретін  мектептің  даму  кезеңіндегі 

математиканы саралап оқыту тәсілдемесі туралы баяндалады. Саралап оқытудың түрлері 

мен формалары ашылып көрсетіледі. 

 

Аннотация 

       В статье рассказывается о дифференцированном  подходе в обучении математике 

на современном этапе развития общеобразовательной школы. Раскрываются виды и формы 

дифференцированного обучения. 

 

       Под  влиянием  возрастающих  требований  жизни  увеличивается  объем  и 

усложняется  содержание  знаний,  подлежащих  усвоению  в  школе.  Но  при  традиционной 

системе обучения не каждый школьник способен освоить программу. По своим природным 

способностям, темпу работы учащиеся сильно отличаются друг от друга. Нередко в одном 

классе  можно  наблюдать  школьников  как  с  очень  высоким,  так  и  с  очень  низким  уровнем 

развития.  Учитель  обычно  выбирает  методы  и  формы  обучения,  ориентированные  на 

среднего ученика. При этом слабым и сильным ученикам уделяется мало внимания. В этих 

условиях учащиеся с хорошими способностями работают без особого напряжения, а слабые 

учащиеся испытывают возрастающие затруднения. 

       В  обучении  математике  эта  проблема  занимает  особое  место,  что  объясняется 

спецификой  этого  учебного  предмета.  Математика  является  одной  из  самых  сложных 

школьных  дисциплин  и  вызывает  трудности  у  многих  школьников.  Как  показали 

многочисленные  психолого-педагогические  исследования,  если  уровнять  многие  факторы, 

влияющие  на  уровень  усвоения  новых  знаний,  а  именно:  обеспечить  одинаковый  исходный 

минимум  знаний  у  всех  учащихся,  положительное  отношение  их  к  уроку,  тщательно 

разработать  методику  введения  нового  материала,  то,  несмотря  на  равенство  этих 

условий,  новые  знания  будут  усвоены  по-разному.  Одни  школьники  достаточно  полно 

усвоят новое и могут применить его в новых, но сходных с учебной обстановкой условиях, 

требующих самостоятельного развития новых знаний (высокий уровень усвоения). Другие 

усвоят существенные стороны нового понятия или закономерности и сумеют применить 

их  к  решению  задач,  близких  к  тем,  которые  разбирались  в  процессе  объяснения  нового 

материала (средний уровень усвоения). Наконец, будут и такие, кто вынес лишь отдельные, 

нередко  несущественные  стороны  нового  понятия  или  закономерности  и  не  может 

применить  их  к  решению  даже  простых  задач  (низкий  уровень  усвоения).  При  этом 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

потребуется  различное  количество  упражнений  и  различная  мера  помощи  со  стороны 

учителя тем учащимся, которых предстоит довести до высшего уровня усвоения. 

       Следовательно,  необходима  такая  организация  учебного  процесса,  которая 

позволила  бы  учитывать    различия  между  учащимися  и  создавать  оптимальные  условия 

для  эффективной  учебной  деятельности  всех  школьников,  то  есть  возникает 

необходимость  перестройки  содержания,  методов,  форм  обучения,  максимально 

учитывающая  индивидуальные  особенности  учеников.  И  подходом,  который  учитывает 

эти  особенности,  является  дифференциация.  Исходя  из  этого,  мною  была  выбрана 

методическая  тема    «Технология  уровневой  дифференциации  в  личностно 

ориентированном обучении математике». 

  В  последние  годы  значительно  усилился  интерес  учителей  общеобразовательной 

школы  к  проблеме  дифференцированного  подхода  в  обучении  школьников  математике  на 

различных ступенях математического образования. Этот интерес во многом объясняется 

стремлением учителей так организовать учебно-воспитательный процесс, чтобы каждый 

ученик  был  оптимально  занят  учебно-воспитательной  деятельностью  на  уроках  и  в 

домашней  подготовке  к  ним  с  учетом  его  математических  способностей  и 

интеллектуального  развития,  чтобы  не  допускать  пробелов  в  знаниях  и  умениях 

школьников,  а  в  конечном  итоге  дать  полноценную  базовую  математическую  подготовку 

учащимся обычного класса. Такой организации обучения математике требует современное 

состояние  нашего  общества,  когда  в  условиях  рыночной  экономики  от  каждого  человека 

требуется  высокий  уровень  профессионализма  и  такие  деловые  качества  как 

предприимчивость,  способность  ориентироваться  в  той  или  иной  ситуации,  быстро  и 

безошибочно  принимать  решение.  Базовый  курс  математики  призван  служить  одной  из 

основ развития личностных качеств каждого отдельного ученика и подготовки его к жизни, 

предстоящей трудовой деятельности.  

  Математика  объективно  является  наиболее  сложным  школьным  предметом, 

требующим более интенсивной мыслительной работы, более высокого уровня обобщений и 

абстрагирующей деятельности. Поэтому невозможно добиться усвоения математического 

материала  всеми  учащимися  на  одинаково  высоком  уровне.  Даже  ориентировка  на 

"среднего" ученика в обучении математике приводит к снижению успеваемости в классе, к 

издержкам  воспитательного  характера  у  ряда  школьников  (потеря  интереса  к 

математике,  порождение  безответственности,  нежелание  учиться  и  др.).  Нынешнее 

отношение  учащихся  к  математике  характеризуется  снижением  ее  популярности  среди 

школьников.  

  Признание  математики  в  качестве  обязательного  компонента  общего  среднего 

образования 

в 

большей 

мере 

обуславливает 

необходимость 

осуществления 

дифференцированного  подхода  к  учащимся  -  как  к  определенным  их  группам  (сильным, 

средним,  слабым),  так  и  к  отдельным  ученикам.  Дифференцированный  (групповой  и 

индивидуальный)  подход  становится  необходим  не  только  для  поднятия  успеваемости 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

слабых  учеников,  но  и  для  развития  сильных  учеников,  причем  его  понимание  не  должно 

сводиться  лишь  к  эпизодическому  добавлению  в  процессе  обучения  слабо  успевающим 

учащимся  тренировочных  задач,  а  более  подготовленным  -  задач  повышенной  трудности. 

Более  полное  понимание  дифференциации  обучения  предполагает  использование  ее  на 

различных  этапах  изучения  математического  материала:  подготовки  учащихся  к 

изучению  нового,  введения  нового,  применения  к  решению  задач,  этапа  контроля  за 

усвоением и др. 

  Дифференцировано  может  быть  содержание  изучаемого  материала  (выделение 

обязательного  и  дополнительного);  дифференцировать  можно  методы  (приемы)  обучения, 

варьируя ими с целью оказания различной степени индивидуальной или групповой помощи 

ученикам при организации самостоятельной работы по изучению нового, при решении задач 

и  др.;  дифференцировать  можно  средства  и  формы  обучения.  Опыт  передовых  учителей 

показывает,  что  дифференциация  может  затрагивать  все  элементы  методической 

системы  обучения  и  в  этом  случае  она  дает  наибольший  эффект  в  условиях  обычного 

класса.  

В  современной  образовательной  практике  принято  выделять  два  основных  вида 

дифференцированного обучения.  

1.Внешняя 

дифференциация. 

 

Она  предполагает  создание  особых  типов  школ  и  классов:  школы,  ориентированные 

на  учащихся,  имеющих  специальные  способности.  Это  школы-гимназии,  лицеи, 

коррекционные 

школы 

разных 

типов. 

 

Профильная  дифференциация  -  это  дифференциация  по  содержанию.  Она 

предполагает обучение разных групп учащихся по программам, отличающимся глубиной и 

широтой  изложения  материала.  Дифференциация  этого  вида,  как  правило, 

осуществляется  через  курсы  по  выбору  и  профильное  обучение.  При  этом  одни  учащиеся 

выберут  общекультурный  уровень  изучения  и  усвоения  учебного  материала,  другие  - 

прикладной, третьи - творческий, в соответствии со своими интересами, способностями, 

склонностями и с учетом возможной в будущем профессиональной деятельности.  

2. 

Внутренняя 

(уровневая) 

дифференциация. 

 

Она  предполагает  организацию  работы  внутри  класса  соответственно  группам 

учащихся, отличающихся одними и теми же более или менее устойчивыми особенностями.  

Уровневая дифференциация выражается в том, что обучение учащихся одного и того 

же класса в рамках одной программы и учебника проходит на различных уровнях усвоения 

учебного материала. Определяющим при этом является уровень обязательной подготовки 

(базовый  уровень),  который  задается  образцами  типовых  задач.  На  основе  этого  уровня 

формируется  более  высокий  уровень  овладения  материалом  -  уровень  возможностей. 

Предпринята  попытка  в  разработке  образцов  задач  для  итоговых  требований  к 

математической  подготовке  учащихся,  претендующих  на  более  продвинутый  уровень 

подготовки.  

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

Уровневая дифференциация предполагает, что каждый ученик класса должен услышать 

изучаемый  программный  материал  в  полном  объёме,  увидеть  образцы  учебной 

математической  деятельности.  При  этом  одни  учащиеся  воспримут  и  усвоят  учебный 

материал, предложенный учителем или изложенный в книге, а другие усвоят из него только 

то, что предусматривается обязательными результатами в качестве минимума. Каждый 

ученик  имеет  право  добровольно  выбрать  уровень  усвоения  и  отчетности  в  результатах 

своего  учебного  труда  по  каждой  конкретной  теме  (разделу),  а  возможно  и  курсу  в  целом. 

Задачей  учителя  является  обеспечение  поступательного  движения  учащихся  к  более 

высокому уровню знаний и умений.  

Необходимость  внешней  дифференциации  до  сих  пор  остается  дискуссионным 

вопросом.  

            Тогда  как  внутреннюю  (уровневую)  дифференциацию  считают  важнейшим 

средством реализации индивидуального подхода к учащимся в процессе обучения. 

 

Список литературы: 

1.

 

Жужгова

 

К.А. Дифференциация в процессе обучения математике, 2005 г. 

2.

 

Осмаловская И.М. Дифференциация процессе обучения в современной школе, 2004 г. 

3.

 

Юркина С.Н. О дифференцированном обучении математике, Математика в школе. 

– 1990, №3, с.13-14. 

 

НАХОЖДЕНИЕ ЧИСЛА ПО ЕГО ДРОБИ 

Аскарова Айнур Айшолпановна 

КГУ «Петровская средняя школа» 

учитель математики, 

              СКО, Тайыншинский район, 

             Казахстан 

 

Түйін 

       Сіздерге  6  санып  математика  пәні  бойынша  «Бөлшек  бөлігі  арқылы  санды  табу» 

тақырыбына сабақ жоспарын ұнысамын. Жаңа тақырыпты түсіндіретін сабақ. 

Сабақ  барысында  оқытушылардың    белсенділігін  арттыратың  әр  түрлі  оқыту 

тәсілдері  қалданғаны  көрсетілген.  Сабақ  басында  оқытушыларды    жұмыс  бағытына 

тағайындалатын  психологиялық бейімделу жүргізіледі. 

Сабақ  мақсаты:  есептерді  қадаммен  шығаруына  үйрету,  есептін  түрін  аңықтау. 

Есептегі шығару қадамдарын еске сақтау барысында есептердің шығарылуы тарылып және 

ықпал болатының  қажеттілігін  ынталандыру. Бөлшек бөлігі бойынша санды тыбу, саннын 

бөлшек  бөлігін  табу  дағдыларын  толықтыру.  Сабақ  жоспары  бойынша  қарастырылған 

есептер  қызықты.  Математиканы  оқуына  қызығушылығын,  сонымен  қатар  білім  беру 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

саласында  жақсы  нәтижелерге  қол  жеткізуіне,  танымдық  қызығушылығын  дамытуына, 

оқушылардың    ғылыми-зерттеу  қабілеттерін  және  өздік  шығармашылығын  арттыратын 

белсенді әдістерімен компьютерлік технологияларды қолданылуы  ықпал ететеді. 

 

Аннотация 

Предлагаю вам конспект урока по математике  6 класса на тему: «Нахождение числа 

по его дроби». Этот урок ознакомление с новым материалом. 

В  работе  представлены  различные  формы  работы  на  уроке,  присутствует 

познавательный  материал,  что  значительно  активизирует  деятельность  учащихся.    В 

начале урока проводится психологический настрой учащихся на плодотворную работу.  

Целью  является  научить  решать  задачи  поэтапно,  облегчить  ученикам  процесс 

определения типа задачи. Мотивировать  необходимость запоминания этапов тем, что в 

этом  случае  сокращается  и  облегчается  процесс  решения  задач  данного  типа. 

Сформировать    навык  решения  задач  на  нахождение  дроби  от  числа,  числа  по  его  дроби. 

Рассмотренные  на  уроке  задачи  интересны.  Применение  активных  методов  совместно  с 

компьютерными  технологиями  способствуют  повышению  интереса  к  изучению 

математики, и тем самым помогает добиться лучших результатов в обучении, позволяет 

развивать  устойчивые  познавательные  интересы  и  исследовательские  способности 

учащихся, обеспечивает их активность и творческую самостоятельность.  

 

Урок математики в 6 классе. 

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: