Қазақстан республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi

№ 3 (112) 2016

61

ӘОЖ 378.1

С.К. АХТАНОВА

1

, П.Ж. ҚҰСБЕКОВА

2

 

пед.ғ.к., доцент

1

,  E-mail: Salta0378@mail.ru,

Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ магистранты

2

, E-mail: Fatima-91kz@mail.ru

СТУДЕНТТЕРДІҢ КРЕАТИВТІК ОЙЛАУЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ

Бұл мақалада қазіргі уақытта, студенттердің креативті ойлау қабілетін дамытудың  ғылыми негіздеріне және 

әдістеріне байланысты мағлұматтар қарастырылған. Қазіргі жас білім ізденушілердің ойлау аймағын кеңейту және 

барынша ғылыми тұрғыда креативтілігін дұрыс қалыптастыру көзделген. Сонымен қоса студенттердің креативтік 

ойлауын қалыптастыру тұлғаның ақыл- ой, шығармашылық  және ізденімпаздық қабілеттерін дамытудың негізі болып 

табылатыны туралы қозғалған. Студенттердің оқу орнына бейімделу үдерісіндегі қиындықтарға көп көңіл бөлу, оған 

мейлінше  үлкен  мән  беру  студенттің  маман  ретінде  қалыптасуына,  ойлануына,  болашақ  іс-әрекетінің  тиімділігіне 

ықпал етуге бағытталған. Студенттердің дамуына байланысты проблемалар, өз шеберліктерін анықтау, білім беру 

кеңістігін  кеңейту,  шығармашылық  қызмет  тәжірибесін  қалыптастыру  және  студенттердің  ойлау  қабілеттерін 

арттыру  мәселелері  мен  қоса  креативтік  ойлаудың  қалыптасуының  және  дамуының  психологиялық,  педагогикалық 

ерекшеліктері қарастырылған.

Түйін сөздер: креативтік ойлау, жеке тұлға, сапалық қабілет, танымдық әрекет, білім беру үрдісі.

Еліміздегі  жоғары  оқу  орындарында  білім  беру  жүйесінің  жаңа  бағыттары,  білім  сапасын  жетілдіру 

және  білім  мазмұнын  күрделендіру  үрдісіне  көңіл  бөлінуде.  Осыған  орай  уақыт  талабына  сай  қойылған 

міндеттерді  жылдам  әрі  сапалы  түрде  атқара  алатын,  шығармашылыққа  бейімділігі  бар  кәсіби  мамандар 

даярлау  мәселесінің  өзектілігі  айқындалып  отыр.  Жоғары  оқу  орындарында  студенттерді  шығармашылық 

әрекетке  даярлаудыңболашақ  мамандығына  қажетті  кәсіби  дағдылар  қатарында,  оның  жеке  тұлғасының  

қалыптасуындағы  маңызы  зор.  Шығармашылық  әрекетке  даярлаудың  маңызды  бағыттары  ретінде 

студенттердің креативтік- шығармашылық ойлауын  және қабілетін дамытуды айтуға болады.

Білім  беру  стратегиясы  студенттердің  креативтік  мүмкіндіктері  мен  креативтік  ойлауын  дамытуға 

бағытталып отырған тұста, шығармашылық қабілеттің  креативтілік  ұғыммен байланысты екендігі айқындала 

түседі.

Қазіргі уақытта жеке тұлғаның шығармашылық болмысы, ғылыми жетістіктерге деген ынтасы,қоршаған 

ортадағы жылдам өзгерістегі ақпараттарды ой елегінен шапшаң өткізе алатын, мәліметтерді тез жинақтап, 

қажетіне  орай  талдай  білетін  ерекшеліктері,  әлеуметтік  жағдайларға  бейімделгіштік  қабілеттері  жоғары 

бағаланады.  Шығармашыл  тұлғаға  тән  басты  қасиеттерді  зерттеушілер  екі  бағыт  ұстанады:  алғашқыда 

тұлғаның шығармашылыққа бейімділігі оның ажырамас қасиеті ретінде бағаланса, келесіде тұлғаның дербес, 

қайталанбас болмысы, жеке ерекшеліктерінің маңыздыекені айтылады. Шығармашылық қабілеттер,танымдық 

қызығушылықтаржәне  тұлғаның креативтілігі жан- жақты зерттелуде.

Креативтіліктің  мазмұны  мен  анықтамасы,қалыптасуы  мен  бағыттары  ғылыми  зерттеулерде 

қарастырылады.

Креатив ағылшынның «Creativity» деген сөзінен аударғанда «шығармашылық» деген мағынаны білдіреді, 

бұл  латынның  «creato»  -  жасау,  ойлап  шығару  деген  терминімен  де  үндеседі.  Ғалымдардың  пікірінше, 

адамдардың мінез-құлқының екі бағыты бар: адаптивті (адами ресурстар) және креативті (бұл ескіні өзгертіп, 

жаңаны  жасау)  яғни  шығармашылықпен  өзгерту.  Креативтіліктің  арқасында  адам  үнемі  ойда,  ізденісте, 

қозғалыста болады, қоршаған ортадағы өзгерістерді бірден сезіп, қабылдайды, ойлау үрдісіне әсер еткен кез-

келген ықпалды түйсінеді. 

Психология мен педагогика ғылымында интелект пен креативтіліктің деңгейінің өзара байланысы туралы 

біржақты пікірлер жоқ деп айтуға болады. 

Дж.  Гилфорд  интеллектінің  құрылымдық  моделін  сипаттай  келе  ойлаудың  екі  типіне  тоқталады: 

конвергентті және дивергентті.

Конвергентті  ойлаудамәселе  бойынша  бірнеше  бағыттар  қарастырылып,бірғана  дұрыс  шешімгенемесе 

нәтижеге қол жеткізуге болады. Ойлаудың бұл типі креативтіліктіңжалпы шығармашылық қабілет ретіндегі 

негізі. Жеке тұлғаның дивергентті ойлау қабілеті креативтіліктің  компоненттерінің бірі болып табылады.

Дивергентті ойлау бұл көптеген саналуан идеяларды ойлап табу қабілеті, қалыпты ойлау жүйесінен  мүлде 

өзгеше тың ойдың пайда болуына, туындаған мәселенің  шешімін  тез арада табуға ықпал етеді,кейде мәселе 

анықталған кезде туындайды. Қабілеттің бұл түрі  креативтілік  деп  аталады. Креативтілік̶бұл шығармашылық 

интеллектуалдық  қабілеттер  негізінде  тұлғаның  ерекше  бірегей  жаңаны  тәжірибеге  енгізуін  және  өзіндік 

айрықша ұстанымдарға қол жеткізуін қарастырады.

Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы

62

Креативтілікті  зерттеуде  Дж.  Гилфордтың  конвергентті  (логикалық,бір  бағыттағы)  және  дивергентті  

(логиканың негізінде бір мезгілде барлық бағытқа жарамды) ойлаудың түрлерін анықтауы  маңызды кезең 

болды.  Оның  креативтік  тестіндегі  тапсырмалардың  көпшілігі  дивергентті    қабілеттерге  ықпал  етуге 

бағдарланған,  оларда  нақты  жауап  саны  қарастырылмайды,  жауаптың  дұрыстығы  емес,  оның  тапсырмаға 

сәйкестігі  бағаланады, тосын шешімдер іздеу құпталады. Дж. Гильфорд креативтілікті шығармашылыққа 

негіз болатын қабілеттер мен сапалардың жиынтығы ретінде қарастырды[1, 3-5 б].

Жеке  тұлғаның  креативтілігі  оның  ішкі  қуатынан,  мүмкіндіктері  мен  шығармашылық  қабілетінен 

байқалады.Тұлғаның рухани және интеллектуалды қасиеттері барынша жоғары болған сайын,ол заттарды 

өзгелер назар аудармайтын қырынан тани білу, өз ой-пікірінде ешкімге тәуелді болмау, ішкі жан-дүниесінің 

кеңдігі, өзіндік «Мені» айқын болуы, айналасындағыларға барынша ашық және объективті түрде бостандықта 

болу  сияқты ерекшеліктерге ие болады. 

Креативтілік ғылымда интеллектінің функциясы ретінде қарастырылып, интеллектінің даму деңгейі оның 

креативтілігінің даму деңгейімен қатар жүретіндігі айтылды, ал кейін интеллектінің дамуы креативтілікпен 

белгілі  бір  шекке  дейін  ғана  қатар  жүретіні,  ал  өте  жоғары  интеллект  креативтіліктің  дамуына  кедергі 

болатыны анықталды.

Қазіргі уақытта креативтілік жеке тұлғаға тән сапалық қасиеттер қатарында,тұлғаның жаңаны ойлап табу, 

жаңаны жасау және жаңа нәтижелер алуға бағытталған ақыл-ой қабілеті, яғни бұрынғыдан мүлде өзгеше жаңа 

тәсілдер арқылы жаңа өнімдердің пайда болуына қол жеткізу қабілеті ретінде қарастырылады.Педагогика 

мен  психологияда  тұлғаның    креативтілігі  оның    жеке  тұлғалық  ерекшелігі  ретінде  сипатталады.  Дж. 

Гилфорд креативтілікте  дивергентті ойлаудың басымдылығын зерттеді, ал бірқатар ғалымдар креативтілікті 

жеке тұлғаның сапалық қабілетімен, интеллектуалдықбелсенділігімен байланыстыра отырып зерттеді.(Я.А. 

Пономарёв,Д. Б.Богоявленская  т.б.) 

Ғалымдар  А.  В.  Морозов,  Д.  В.  Чернилевский  креативтіліктің  пайда  болуының  шарттары  ретінде 

шығармашылыққа  бейімді  тұлғаны,  шығармашылық  үрдіс  пен  шығармашылық  ортаны  қарастырып, 

креативтіліктің құрылымы ретінде өзара тығыз ұштасатын интеллектуалдық және әлеуметтік креативтілікті 

атап көрсетті [2, 31-32б].

Креативтілікті жеке тұлғаның шығармашылық тұрғыдан өзін- өзі дамытуының өзегі ретінде бағалап,оның 

басты бағыттары ретінде шығармашылық әрекетті қалыптастыру, шығарамашылық әрекетте нәтижеге қол 

жеткізужәне тұлғаның жеке қасиеті ретіндегі маңызын айтуға болады.

Білім  беру  жүйесінде  тұлғаның  қабілеттігінің  ерекше  түрі  ретінде  креативтілікті  дамытуғаайрықша 

маңыз беріледі. Жоғары оқу орындарында  рухани кемелді, мәдениетті, кәсіби білімді терең игерген болашақ 

мамандар даярлау үрдісінде олардың  креативтік ойлауын дамыту уақыт талабынан туындап отыр, өйткені 

болашақ мамандардың оқу әрекеті шығармашылықпен ұштасқан жағдайда ғана игеретін кәсіби дағдылары 

оның тұлғалық дамуының да құралы бола алады. Осы бағытта даярлаудың басты компоненттері олардың 

креативтік шығармашылық ойлары мен өзін дамытуға деген қабілеті болып табылады. Білім беру жүйесінде 

креативтік  ойлауды    дамытудың  басты  мақсаты  тұлғаның  шығармашылық  әлеуетіне  қозғау  салып,  оның 

бойындағы жаңаны тануға, жаңаны жасауға деген ізденімпаздығы мен бейімділігін дамыту, ой белсенділігін, 

өзіне деген  сенім күшін, қалыптан тыс жаңаша ойлау бағытын қалыптастыру, шығармашылық қағидаларға 

баулу. Креативтік ойлауынқалыптастыруда студенттердің дербес танымдық және шығармашылық әрекетінің 

нәтижесі  болып  саналатын  білімі  мен  дағдылары  маңызды.  Тұлғаның  креативтілігінің  басты  қасиеттері 

қатарына түсініксіз және күрделі жағдайларды тануға деген қызығушылықты, сауалдар айтуға бейім болу, 

тосыннан көңіл бөлушілік, нақты бір мәселені шешумен ұзақ уақыт айналысуды айтуға болады[3].

Студенттердің креативтік ойлауын қалыптастыруға білім беру жүйесінде пәнаралық байланыстар арқалы 

ықпал етуге болады. 

Пәнаралық байланыстар студенттердің шығармашылық қабілеттерін қалыптастыруға да әсер етеді, бір 

пән бойынша алған білімдерін келесі пәнде кешенді түрде қолдануға мүмкіндік береді. Оқыту үрдісіндегі 

дербестікке негізделген бағыт, бағдар да студенттердің креативтілігін дамытуда маңызды фактор бола алады, 

өйткені тәжірибелік сабақтар және семинарлар  оқытудың ұжымдық түрі болғанымен, осы кезде әр студент 

жеке ойлай білу дағдыларын игеріп, жеке оқу мәнері қалыптасып, осы алған білімі мен тәжірибесінің  негізінде 

шығармашылық  тапсырмаларды  өз  ыңғайына  қарай  жеке  орындауға  тырысады.  Студенттердің  теориялық 

материалдарды  игеріп,  практикалық  жұмыс  дағдыларына  үйренуі  барысында  болашақ  мамандығына  сай 

кәсіби дағдылары қалыптаса бастайды, оқу үрдісіндегі дербес танымдық қызығушылықтары, оқу белсенділігі 

артады, өйткені нақты бір пән бойынша оқу материалынтерең игеру студенттен шығармашылық белсенділікті, 

дербестікті,өз ойын логикалық негізде анық та түсінікті жеткізуін талап етеді.

Креативтілік  тұлғаның  өзін-өзі  шығармашылық  тұрғыда  дамытуының  шарты  бола  отырып,тұлғаның 

өзінің  жетілдіруіне,  өз  мүмкіншіліктерін  барынша  жүзеге  асыруына  ықпал  ететін  шынайы  мүмкіндіктер 

№ 3 (112) 2016

63

ретінде маңызды. Креативтілік қойылған мәселені терең ұғынудан, жаңа идеяларды жатсынбай ашық түрде 

қабылдаудан,  жаңаны  құру  үшін  қалыптасқан  үрдісті  өзгертуге  және  түбегейлі  ауыстыруға  бейімділіктің 

болуынан, өмірдегі түрлі жағдайларға орай күтпеген, тосын, тың шешімдерге қол жеткізуден байқалады, бұл 

сипаттарды креативтіліктің өлшемдері ретінде қарастыруға болады.

Әрбір студент қайталанбайтын дара тұлға болғандықтан, оның креативтік ойлауының  қалыптасуына жеке 

сипат тән болып келеді. Креативтіктің белгілері әрбір тұлғаның бойында бар, оның дамуы ортадағы түрлі 

ықпалдардың әсерінен шектеліп, тежеліп қалмауы үшін, әсіресе білім беру үрдісінде креативтік ойлаудың 

қалыптасуына қозғау салып, түрткі болып, барынша ашылуына жағдай жасалуы қажет. Креативтік ойлаудың 

қалыптасуының  негізгі  факторлары  қатарында  оқу-танымдық  шараларының  жүйелі  ұйымдастырылуы, 

білімнің  ізгілендірілуі,  шығармашылық  қабілеттерін  дамытуға  бағытталған  құрылымдық-логикалық 

әдістердің дұрыс таңдалуы, қойылған дидактикалық мақсаттың айқындығы, шығармашылық әрекеттердің 

жүйелі ұйымдастырылуы креативтіліктің қалыптасуына мүмкіндік береді[4, 4-6б ]. 

Жеке  дара  тұлғалық  ерекшеліктердің  қалыптасуына  тұлғаның  сапалы  білім  мен  дағдыны  игеруі, 

өзін-  өзі  мақсатты  түрде  дамытуға,  өз  қабілеттерін  шыңдауға  ынталы  болуы  әсер  етеді.  Студенттердің 

шығармашылығының,  интеллектуалдылығының  дамуы  мен  жетілуінің  психологиялық-  педагогикалық 

шарттары ретінде олардың кәсіби ұстанымдарының қалыптасуын, қайшылықтарды ұғынып оларды шешудің 

оңтайлы  бағыттарын  таба  білуін,  тұлғаның  шығармашылыққа  бағытталуын,  нақты  мақсаттарды  білуін, 

тапқырлығын,  күрделі  мәселелерді  шешудегі  ептілігі  мен  ерекше  шешімге  келе  білуін,  ой  ұшқырлығын 

айтуға болады. Бұл қасиеттер студенттің креативтік ойлауының қалыптасып, өзін-өзі тануына және ішкі жан 

дүниесінің рухани  кемелденуіне ізгі әсерін тигізетіні айқын.

Студент тұлғасының креативтілігін дамытудың басты бағыттары қатарында еңбек әрекетіне шығармашылық 

ынтасын  қалыптастырудың  негізі  ретінде,олардың  оқу-шығармашылық,  креативті  шығармашылық  іс- 

әрекеттерін  дұрыс ұйымдастыруды айтуға болады. Креативтік ойлау жеке тұлғаның қасиеті ретінде оның 

жоғары  парасаттылығымен,  биік  интеллектісімен,  өзін-өзі  тануымен  тығыз  бірлікте  қарастырылады  және 

талдау,  сараптау,  гипотезаларды  тексеру  және  өзгерту,  шешім  нәтижесін  құрастыру  арқылы  қойылған 

мәселені  анықтау  барысында  танылады.  Бұл  тұлғаның  кәсіби  даярлығының  сапасының  жоғары  болуына, 

шығармашылыққа  бейімділігінің  қалыптасуына,  шығармашылық  тұрғыда  өзін-  өзі  дамытуға,  кәсіби  және 

әлеуметтік талаптарға сай болуына әсер етеді.

Қоғамдық  өндіріс  пен  әлеуметтік  ортада  шығармашыл,  креативті  ойлауға  қабілетті  тұлғаларға  деген 

сұраныс пен қажеттілік артып отырған тұста, кәсіби шыңдалу үрдісінде болашақ мамандардың креативтік 

ойлауын қалыптастырудың маңызы зор.

Әдебиеттер

1 Гилфорд Д. Три стороны интеллекта // Психология мышления / Под. ред. А. М. матюшкина. М.: Прогресс, 1965. 3-5 б.

2 Морозов А. В., Чернилевский Д. В. Креативнаяпедагогика и психология. – М.,  Академический проект, 2004. 31-32 б.

3 Нағымжанова Қ. М. креативтілік феноменінің педагогика мен психологияда дамуы. // «Білім», №5,2006.

4 Оспанова Б. А. Психология креативности. Учебник для PhD – доктарантов. – Алматы, 2012. - 4-6 б.

References

1 Guilford D. Tri storoniintelekta // Psihologiamichleniya/ Pod.red. A.M. Matuyshkina. M.: Progress, 1965. 3-5 b.

2  Morozov A.V., Chernilevsky D.V. Kreativnayapedagogikaipsihologiya.-M., Academicheskiproekt, 2004. 31-32 b.

3 Nagimjanova K. M. kreativnilikfenomenninpedagogika men psihologiyadadamui. //‹‹Bilim ››, № 5, 2006.

4 Ospanova B. A. Psihologiyakreativnosti. Uchebnikdlya PhD- doktorantov- Almaty, 2012. 4-6 b

Эта  статья  в  настоящее  время  является  научной  основой  для  развития  творческого  мышления  и  методов 

информации,  предоставленной  студентов.  В  настоящее  время  расширение  мышления  молодых,  ищущих  работу,  и 

при  условии,  для  формирования  более  научного  творчества.  Кроме  того,  студентов  творческого  мышления  человек 

умственного,  творческого  и  взволновало,  является  основой  для  развития  творческих  способностей.  Студенты 

обратить внимание на множество трудностей в процессе адаптации к очень большое значение для развития студента 

как специалиста, рефлексии, и направлена на содействие эффективности будущей деятельности. Студенты выявить 

проблемы,  связанные  с  развитием  их  профессиональной  квалификации,  образования,  расширения  пространства, 

формирование опыта творческой деятельности и улучшения мышления учащихся и творческого мышления, в том числе 

формирование и развитие психолого-педагогических особенностей, предусмотренных.

Ключевые слова: творческое мышление, личность, навыки качества, познавательные, образовательный процесс.

This article is currently a scientific basis for the development of creative thinking and methods of information provided by 

the students. Currently, the expansion of the young mind, looking for work, and provided for the formation of a scientific work. In 

addition, students of creative thinking person’s mental, creative, and excited about the basis for the development of creative abili-

ties. Students pay attention to the many difficulties in adapting to a very great importance for the development of the student as a 

Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы

64

professional, reflection, and is aimed at promoting the effectiveness of future activities.Students identify the problems associated 

with the development of their skills, education, the expansion of space, the formation of experience of creative activity and improve 

students’ thinking and creative thinking, including the formation and development of psycho-pedagogical features provided. 

Keywords: creative thinking, personality, quality skills, cognitive, educational process.

Редакцияға 29.01.2016 қабылданды.

УДК  373.6.016.02:519.711

Т.А. АХМЕТОВ

1

, Б.Б. ДАУМОВА

2

к.п.н.

1

, доктор философии (Phd)

2

Костанайский государственный педагогический институт

  

ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ СОПРОВОЖДЕНИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО РАЗВИТИЯ ПЕДАГОГА 

ДОПОЛНИТЕЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

Статья посвящена актуальной проблеме психологического сопровождения профессионального развития 

педагога  дополнительного  образования.  На  основе  анализа  научной  литературы  выделены    в  качестве 

объектов развития интегральные характеристики личности: педагогическая позиция и профессиональная 

компетентность.  Также  раскрываются  стадии  развития  педагогической  позиции  и  профессиональной 

компетентности учителя.

Ключевые  слова:  педагогическая  позиция,  профессиональная  компетентность,  психологическое 

сопровождение, психологический климат.

Необходимость  обеспечения  профессионального  развития  педагога  дополнительного  образования 

обусловлена  многими  особенностями  системы  дополнительного  образования.  Сегодня  дополнительное 

образование  названо  зоной  ближайшего  развития  образования  и  основную  задачу  видит  в  том,  чтобы 

сохранить все лучшее, накопленное внешкольными учреждениями досугового типа. Прежде всего, это стиль 

взаимоотношений в системе «педагог - ребенок», где никогда не превалировала авторитарная парадигма.

Основной  парадигмой  обучения  и  воспитания  у  педагогов  дополнительного  образования  должен  быть  

личностно созидающий подход. Авторитарная педагогика, построенная на приоритете учителя над учеником 

- педагогика вчерашнего дня, но и другой полюс - приоритет ученика во всем и всегда не дает эффективного 

педагогического результата  [1, с. 99],

Личностно  созидающая  педагогика  отрицает  «педагогику  приоритетов»,  подчеркивает  роль  личности 

педагога в развитии ребенка, предлагает педагогу занять активную созидательную позицию в развитии, как 

ребенка, так и себя самого. Такой подход, несомненно, предъявляет повышенные требования к педагогическому 

профессионализму.

Сегодня никто не отрицает, что педагогическая профессия - профессия личностная. Педагог оказывает 

влияние  на  личность  ребенка,  «созидает  его  личность»  прежде  всего  своей  личностью.  Таким  образом, 

профессиональное развитие педагога неотделимо от личностного. А значит в решении проблемы непрерывного 

профессионального развития педагога необходимо участие психологов.

Проблема  профессионального  развития,  несомненно,  актуальна  для  образования  в  целом.  Однако, 

считаем,  что  на  всех  уровнях  системы  дополнительного  образования  осознание  значимости  личности 

педагога  и  следовательно  осознание  необходимости  его  непрерывного  профессионального  развития 

происходит быстрее. Предоставленная ребенку возможность свободного входа и выхода из образовательного 

процесса на любом его этапе уже сама по себе гуманизирует взаимоотношения в системе «педагог - ребенок», 

ставит  педагога  перед  необходимостью  серьезной  работы  с  мотивацией,  что  также  требует  постоянного 

наращивания профессионализма. Кроме того, педагог дополнительного образования постоянно работает в 

области творчества, с творческими проявлениями ребенка, для чего также необходима достаточно высокая 

психолого-педагогическая компетентность. 

Психологи отмечают: профессиональное развитие способствует предотвращению и преодолению таких 

негативных  явлений,  как  «педагогические  кризисы»,  «педагогическое  истощение»,  профессиональная 

стагнация и стереотипизация учительского сознания, что ставит непрерывное профессиональное развитие в 

ряд наиболее актуальных вопросов педагогической практики  [2].

№ 3 (112) 2016

65

Организация  системы  психологического  сопровождения  непрерывного  профессионального  развития 

педагога невозможна без определения основных понятий проблемы профессионального развития.

Изучение  литературы,  анализ  предварительных  результатов  опытно-поисковой  практической  работы 

позволили нам выделить в качестве объектов развития следующие интегральные характеристики личности: 

педагогическая позиция и профессиональная компетентность. 

Педагогическая позиция определяется нами как профессионально-значимое качество личности, которое 

занимает центральное место в структуре личности педагога и определяет систему эмоционально-ценностных 

отношений в педагогической деятельности и общении.

Выделяются три стадии развития педагогической позиции. 

Первая  стадия  заключается  в  адаптации  личности  к  новой  системе  взаимоотношений.    На  первой 

стадии смыслом педагогической деятельности является собственная личность педагога. Он заинтересован 

в том, чтобы быть принятым, чтобы получить удовлетворяющий его статус в системе отношений. Причем 

самоутверждение значимо не только, а точнее говоря не столько среди детей, сколько среди коллег.

Личность,  способная  самоутвердиться  адекватными  способами,  переходит  на  следующую  стадию 

становления своей педагогической позиции. Однако, человек с глубокими внутриличностными конфликтами, 

с низкой самооценкой, с негативными социальными установками, с гипертрофированными психическими 

защитами  находит  в  педагогической  деятельности  способ  защитить  свои  деструктивные  личностные 

конструкции. Он фактически не способен двигаться дальше этой стадии в своем росте.

Смыслом второй стадии становления педагогической позиции является предметная деятельность. На этой 

стадии идет освоение педагогом структуры деятельности, он совершенствует методику работы, увеличивается 

техническая оснащенность педагогического процесса, накапливается методический арсенал. 

В  том  случае,  если  личность  характеризуется  позитивной  Я-концепцией,  является  самодостаточной, 

отличается  высоким  уровнем  креативности  и  высокой  компетентностью  в  предметной  деятельности,  она 

переходит на третью стадию становления педагогической позиции.  На этой стадии смыслом профессиональной 

деятельности становится собственно ребенок, его развитие. 

Педагог с такой педагогической позицией фактически является носителем гуманистических установок. 

Он принимает ребенка таким, каков он есть, предметная деятельность становится для него не самоцелью, а 

средством развития ребенка. Такой педагог оценивает успехи ребенка не по степени усвоения программы, а 

по позитивным изменениям в личности.

В  психологии  общепринята  точка  зрения,  согласно  которой  понятие  «компетентность»  включает 

знания, умения, навыки, а также способы выполнения деятельности. В тоже время ставится под сомнение 

приоритетность знаний относящихся собственно к предмету обучения, подчеркивается: педагогу необходим 

комплекс педагогических знаний, умений и навыков. Дополнительное образование развивается в условиях 

отсутствия системы профессиональной подготовки кадров  [3]. 

В  педагогику  дополнительного  образования  на  сегодняшний  день  приходят  люди  из  различных 

сфер  деятельности,  с  различной  профессиональной  подготовкой,  подавляющее  большинство  не  имеет 

педагогического образования.

В  этих  условиях  на  одно  из  первых  мест  в  ряду  задач,  стоящих  перед  психологической  службой,  и 

другими  вспомогательными  службами  встает  задача  поддержки  педагога  в  приобретении  им  практико-

ориентированных психологических знаний.

Изучение  специальной  литературы,  практическая  работа  в  педагогическом  коллективе  позволили  нам 

выделить следующую структуру  профессиональной компетентности педагогов дополнительного образования:

Психологический - предполагает компетентность в области развития личности ребенка.

Педагогический  –  предполагает  знание  логики  выстраивания  воспитательных  и  обучающих 

взаимоотношений.

Методический уровень означает мастерство педагога в выборе адекватных средств, форм и методов для 

решения воспитательных и образовательных задач.

Предметно - практический - знание своей предметной области . 

Многие  исследователи  педагогического  коллектива,  как  социально-психологической  общности  людей  

отмечают несомненное влияние педагогического коллектива на личностное и профессиональное развитие 

педагога и как основной фактор влияния называют психологический климат.

В  научной  литературе  употребляются  различные  термины,  описывающие  те  же  явления,  что 

и  психологический  климат:  «социально-психологический  климат»,  «психологический  настрой», 

«психологическая  атмосфера»,  «социально-психологическая  обстановка»  и  др.  Однако  большинство 

исследователей считает, что важнее иметь единство взглядов на сущность явления, чем спорить о его названии.

Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы

66

Под психологическим климатом принято понимать эмоционально-психологический настрой коллектива, 

в котором на эмоциональном уровне отражаются личные и деловые взаимоотношения членов коллектива, 

определяемые их ценностными ориентациями, моральными нормами и интересами  [4].

В  качестве  дополнительных  характеристик  благоприятного  психологического  климата  можно  назвать 

единство  ценностных  установок,  наличие  дружеских  связей,  отсутствие  неприятия  людьми  друг  друга, 

способность в критических ситуациях согласовывать свои действия.

Исследования показывают, что психологический климат в группе взаимно зависит от оценок и самооценок: 

чем  лучше  психологический  климат  в  коллективе,  тем  выше  оценивают  друг  друга  члены  коллектива; 

чем выше люди оценивают друг друга, тем выше самооценки и наоборот. Таким образом, благоприятный 

психологический  климат  является  условием  профессионального  развития  педагога  и  одновременно 

показателем такого развития.

Для  эффективного  решения  проблемы  непрерывного  профессионального  образования  необходимо 

сформировать в коллективе целый ряд предпосылок, важнейшими из которых являются:

• формирование отношения к профессиональному росту как ценности;

• создание объективных условий для раскрытия творческой индивидуальности педагогов;

• последовательная реализация системно-целевой технологической модели в непрерывном наращивании 

профессионализма всех участников педагогического процесса.

Таким образом, в нашем понимании, психологическое сопровождение непрерывного профессионального 

развития педагога дополнительного образования есть:

1) содействие развитию и становлению гуманистически ориентированной педагогической позиции, как 

системы устойчивых убеждений;

2) поддержка педагога в непрерывном наращивании профессиональной компетентности.

жүктеу/скачать 17,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: